Po co nam zatoki?

 Zatoki - to przestrzenie wypełnione powietrzem rozmieszczone symetrycznie wokół nosa i nad oczodołami. Uważa się, że ich rolą może być zmniejszenie ciężaru twarzoczaszki. Puste przestrzenie sprawiają, że konstrukcja czaszki jest lekka, odporna na urazy i dobrze chroni mózg. Spełniają więc rolę swoistego amortyzatora dla mózgoczaszki. Ich ważnym zadaniem jest ponadto produkowanie rzadkiej śluzowej wydzieliny potrzebnej do nawilżania i oczyszczania wdychanego przez nas powietrza.

Błona śluzowa zatok przynosowych, podobnie jak śluzówka nosa, posiada samooczyszczający się mechanizm śluzowo-rzęskowy i wytwarza duże ilości wydzieliny śluzowej, która nawilża nabłonek i zbiera zanieczyszczenia. Zawiera również substancje niszczące bakterie i wirusy. Zatoki są połączone z otworami nosa poprzez specjalne ujście - kanaliki, których średnica zwykle wynosi około 4-5 mm.

Zapalenie zatok - dlaczego chorujemy?

Każda infekcja wirusowa (przeziębieniowa, grypowa) wywołuje stan zapalny i obrzęk błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Obrzęk utrudnia przesuwanie śluzu w wąskich kanalikach. Może to spowodować proces zapalny błony śluzowej zatok i nosa. Niewydalana, zbierająca się wydzielina staje się pożywką dla bakterii. Wtedy mówimy właśnie o zapaleniu zatok. Oprócz infekcji, powodem może być również alergia (ok. 30% wszystkich przypadków zapalenia zatok u dzieci w wieku szkolnym).

Zapalenie zatok zazwyczaj przejawia się zatkanym nosem, upośledzeniem węchu, ściekaniem wodnisto-śluzowej lub ropnej wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Towarzyszyć mogą takie objawy jak obrzęk powiek, drapanie w gardle, ból głowy i mięśni, ból twarzy lub szczęki oraz gorączka i osłabienie. Ból lub uczucie rozpierania w zatokach mogą zwiększać się przy ruchach głowy lub przy ucisku chorej zatoki.

Które zatoki objęte są procesem chorobowym?

W zapaleniu zatok czołowych ból nasila się przy pochyleniu głowy, zapalenie zatok szczękowych może powodować ból górnej szczęki, a zapalenie zatok klinowych - szczytu głowy. Infekcja zatok sitowych często powoduje obrzęk powiek. Zapalenie zatok może mieć przebieg ostry, najczęściej w powiązaniu z katarem. Jest to zazwyczaj stan przejściowy i może ulec samowyleczeniu. Jeżeli jednak objawy utrzymują się dłużej (powyżej trzech tygodni) mówimy o przewlekłym zapaleniu zatok. Charakterystyczne są tępe bóle głowy, uporczywy wyciek ropnej lub śluzowo-ropnej wydzieliny z nosa oraz jej ściekanie po tylnej ścianie gardła, co może powodować przewlekłe pokasływanie, drapanie w gardle i zmianę barwy głosu.

Jak leczyć?

Zapalenie zatok, wtedy, gdy rozprzestrzeni się w obrębie czaszki może być niebezpieczne i prowadzić do powikłań takich jak zapalenie powiek, nerwu wzrokowego, zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych.

Celem leczenia objawowego jest zwalczenie stanu zapalnego powodującego obrzęk śluzówki nosa i zatok oraz upłynnienie zalegającej w zatokach wydzieliny. Ponadto zwalczenie bólu zatok, bólu głowy oraz gorączki. Jeżeli zapalenie zatok spowodowane jest przez bakterie (z nosa spływa ropna wydzielina, mamy wysoką gorączkę, może pojawić się obrzęk twarzy) to należy leczyć je antybiotykami.

Walkę z zapaleniem zatok możemy również wspierać naturalnymi sposobami. Ulgę w bólu głowy może przynieść prosty masaż okolic nosa. Polega on na delikatnym uciskaniu opuszkami palców wskazujących przez 20 s punktów znajdujących się po obu stronach nosa - najpierw u jego nasady, a następnie przy samych skrzydełkach. Należy cały czas głęboko przy tym oddychać. Masaż najlepiej powtarzać co trzy godziny. Można również stosować aromaterapię. Zalecane są inhalacje parowe z dodatkiem kilku kropli olejku sosnowego, który ma silne działanie antyseptyczne. Warto go stosować również w połączeniu z olejkiem eukaliptusowym, który bardzo skutecznie udrażnia kanały nosowe. Również miejscowe ogrzewanie światłem czerwonym łagodzi bolesność, poprawia ukrwienie błon śluzowych i wzmacnia układ odpornościowy.

Należy dużo odpoczywać - najlepiej na boku, aby nie powodować zatykania się zatok oraz pić dużo płynów, aby rozrzedzać zalegającą wydzielinę. Osoby skłonne do zapaleń zatok powinny unikać pływania w basenach z chlorowaną wodą, gdyż chlor podrażnia błonę śluzową nosa i zatok. Zimą nie należy nigdy wychodzić z domu bez czapki.

Dlaczego powraca?

Przyczyn nawrotów choroby może być wiele. Należy upewnić się czy przegroda nosa nie jest skrzywiona, czy w nosie nie występują polipy albo ciało obce. Kolejnym z powodów nawracającego zapalenia zatok może być alergia - sprzyja ona bowiem długotrwałym obrzękom błony śluzowej i zaburzeniom drożności ujść zatok. Dolegliwości tej sprzyjają również zaburzona odporność, uszkodzenia nabłonka śluzówki nosa i zatok, powiększone migdałki podniebienne, a u dzieci powiększenie migdałka gardłowego, czy zapalenie ucha środkowego.

Żrudło: