Zaćma (cataracta) to choroba dotycząca soczewki oka. Polega na częściowym lub całkowitym jej zmętnieniu, co sprawia, że soczewka traci swoją najistotniejszą cechę optyczną, tzn. przejrzystość.

Zaćma związana z wiekiem, tzw. „zaćma starcza” to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych w okulistyce.

Zaćma związana z wiekiem (tzw. „zaćma starcza”) dotyczy w jednakowym stopniu obu płci, jej początki mogą występować po 40 roku życia, a ujawnia się z reguły około 50 – 60 r. ż. Choroba ta powoduje z czasem utratę widzenia. Zaćma jest główną przyczyną ślepoty na świecie. Jest to jednak utrata widzenia odwracalna. U dorosłych, w przypadku zaćmy związanej z wiekiem zmętniałą soczewkę usuwa się operacyjnie, a w to miejsce wszczepia się soczewkę sztuczną i chory odzyskuje wzrok. Inaczej leczenie prowadzi się w przypadku zaćmy wrodzonej u dzieci.

Podział ze względu na przyczynę.

Najczęściej spotykaną jest zaćma związana z wiekiem (tzw. „zaćma starcza”) – jest to ponad 90% przypadków zaćmy. Kolejnym rodzajem jest zaćma wrodzona – dotyczy dzieci. Wyróżniana jest też zaćma toksyczna - to najczęściej zaćma posteroidowa (zmętnienie soczewki pojawia się w przebiegu leczenia steroidami). Zaćma powstawać może w przebiegu takich chorób jak np. cukrzyca, jest to tzw. zaćma metaboliczna. Zaćma tężyczkowa powstawać może w przebiegu tężyczki samoistnej u dzieci, u dorosłych może wystąpić po usunięciu przytarczyc. Kolejnym rodzajem jest tzw. zaćma wikłająca - wtórna w stosunku do innych chorób oka, najczęściej powodowana przez choroby o charakterze zapalnym. Przyczyną zaćmy może też być uraz, tzw. zaćma pourazowa - wpływ temperatury (podczerwień), porażenie prądem elektrycznym, promieniowanie, zranienia przenikające gałki oczne, ciała obce wewnątrzgałkowe.

Objawy zaćmy związanej z wiekiem.

Objawami zaćmy związanej z wiekiem, czyli tzw. zaćmy starczej mogą być zamglone widzenie, zniekształcenie obrazu, problemy z ostrością wzroku w jasnym świetle lub prowadzeniem samochodu w nocy (oślepienie), upadki lub wypadki, urazy (np. złamanie szyjki kości udowej) jako następstwo pogorszenia widzenia, w badaniu lekarskim widoczne zmętnienia soczewki.

Przyczyny zaćmy związanej z wiekiem.

W zaćmie związanej z wiekiem, czyli w zaćmie starczej ciągłe, przez całe życie powstawanie kolejnych warstw włókien soczewki doprowadza do powstania twardego, odwodnionego jądra soczewki, które osłabia widzenie. Starzenie się organizmu powoduje też zmiany równowagi biochemicznej i osmotycznej wymaganej do utrzymania przejrzystości soczewki. Warstwy zewnętrzne zwiększają uwodnienie i stają się nieprzejrzyste, obniżając ostrość wzroku.

Leczenie zaćmy związanej z wiekiem.

U dorosłych z podjęciem decyzji o leczeniu operacyjnym nie trzeba czekać do momentu całkowitego zmętnienia soczewki. Zwykle podejmuje się ją wówczas, gdy widzenie pogarsza się do tego stopnia, że utrudnia to normalne życie pacjentowi. Ponieważ do rozwoju zaawansowanej zaćmy dochodzi stopniowo, pacjent może nie być świadomy, w jakim stopniu wpłynęła ona na zmianę jego trybu życia (pacjent przyzwyczaja się do stopniowo i powoli pogarszającej się jakości widzenia).

Większość technik operacyjnych obejmuje wszczepienie sztucznej soczewki natychmiast po usunięciu zaćmy (zmętniałej soczewki oka). Po usunięciu zaćmy rokowanie co do widzenia jest dobre. Aktualnie stosowane metody operacyjne pozwalają na szybkie pooperacyjne osiągnięcie dobrej funkcji oka.

We wczesnym stadium choroby w przypadku zaćmy związanej z wiekiem, w celu zapobiegania postępowi zmętnienia soczewki stosuje się często preparaty w postaci kropli do oczu, których działanie ma na celu poprawę metabolizmu soczewkowego (np. w Polsce preparaty Catalin, Vitreolent). Ich skuteczność jest trudna do udowodnienia, gdyż szybkość rozwoju zaćmy jest indywidualnie różna.

Zaćma wrodzona.

Osobnego omówienia wymaga zaćma wrodzona u dzieci.

Objawami zaćmy wrodzonej u dzieci mogą być zmętnienia w soczewce obecne już przy urodzeniu lub w pierwszych miesiącach życia, często bezobjawowa lub zauważona przez rodziców nieuwaga wzrokowa dziecka bądź zez (leniwe oko). Biały refleks ze źrenicy, biała źrenica - jest to objaw podstawowy. Ten objaw występuje jednak również przy retinoblastoma - jest to guz wewnątrzgałkowy. Niemowlę może uciskać oczy kciukami lub piąstkami (zaćma obustronna). Inne objawy to zez, oczopląs oraz nieprawidłowy wynik badania ostrości wzroku w jednym lub obu oczach.

U dzieci przy tego typu objawach należy zawsze wykluczyć obecność guza wewnątrzgałkowego - wczesne rozpoznanie i leczenie retinoblastoma mogą uratować życie.

Podobne jak w zaćmie objawy mogą również towarzyszyć innym chorobom i zawsze wymagają właściwego rozpoznania lekarskiego oraz odpowiedniego do przyczyny postępowania leczniczego.

W zaćmie wrodzonej przyczyna jest zwykle nieznana. Brany jest pod uwagę wpływ leków (np. stosowanie kortykosteroidów w pierwszym trymestrze ciąży, sulfonamidów). Może być związana z cukrzycą u matki, galaktozemią płodu, zakażeniem wewnątrzmacicznym w pierwszym trymestrze ciąży (różyczka, zakażenie wirusem opryszczki, świnka) oraz niedożywieniem wewnątrzmacicznym.

W przypadku zaćmy wrodzonej całkowita zaćma obustronna powinna być usunięta chirurgicznie w pierwszych miesiącach życia, aby nie dopuścić do powstania głębokiego i trwałego niedowidzenia, a także umożliwić prawidłowy rozwój psychiczny dziecka. Po operacji konieczna jest natychmiastowa korekcja niedostatecznej refrakcji, która w sposób najprostszy może być skompensowana okularami. Wszczepy soczewek wewnątrzgałkowych (sztuczna soczewka) nie są stosowane u dzieci poniżej drugiego roku życia.

Jednostronna zaćma jest względnym wskazaniem do operacji i jest usuwana w okresie, kiedy można zapewnić korekcję optyczną powstałej po operacji bezsoczewkowości. Jednostronna bezsoczewkowość jest kompensowana soczewkami kontaktowymi.

Rehabilitacja dziecka wymaga długotrwałego leczenia niedowidzenia powstałego w wyniku jednostronnej zaćmy i wiąże się z koniecznością długofalowej opieki pooperacyjnej. Współpraca rodziców z lekarzem (wieloletnia), stosowanie się do jego zaleceń, jest podstawowym warunkiem osiągnięcia wyniku terapeutycznego.

Podsumowując.

Widzenie jest jednym z tych zmysłów, który ma największy wpływ na życie człowieka. Prawie 90% wszystkich doznań zmysłowych to doznania wzrokowe. Stąd tak ważne jest zdrowie oczu. Zaćma związana z wiekiem jest jedną z tych chorób, które mogą być skutecznie leczone, to najczęstsze schorzenie okulistyczne, powodujące tzw. odwracalną ślepotę. Podobne do zaćmy objawy powodowane mogą być jednak przez wiele innych chorób narządu wzroku, czy też ośrodkowego układu nerwowego. Wymagają one zawsze rozpoznania lekarskiego.

W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny. Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o problemie, jakim jest zaćma. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej.

Źródłó: zdrowie.flink.pl