Powodów bólu brzucha jest wiele, od błachych i mijających, po poważne i groźne.


Ból brzucha zazwyczaj budzi niepokój, zwłaszcza jeżeli jest ostry i silny. Nie każdy nagły ból brzucha jest spowodowany chorobą wymagającą leczenia w szpitalu. Warto więc umieć odróżnić banalny ból brzucha (wywołany np. Wzmożonymi ruchami robaczkowymi jelit), od objawów sugerujących poważną chorobę.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje bólu brzucha: ból kolkowy(spastyczny) i ból stały. Charakterystyczną cechą bólu spastycznego jest okresowe pojawianie się krótkotrwałych,silnych dolegliwości, przerywane okresami względnie bezbólowymi.Ból ten spowodowany jest rozciąganiem lub skurczem mięśniówki narządów wewnętrznych np. ściany jelit (nadmierne gromadzenie gazów), pęcherzyka żółciowego kamica żółciowa), moczowodu (kolka nerkowa) lub macicy bóle miesiączkowe).Stały ból brzucha, określany jako kłucie, ściskanie lub pieczenie, o stałym nasileniu może być objawem zapalenia toczącego się w jamie brzusznej (m.in. ostrego zapalenia trzustki), owrzodzenia żołądka lub dwunastnicy, powikłań kamicy żółciowej, ropni wewnątrzbrzusznych i wielu innych chorób.

Dolegliwości towarzyszące bólowi brzucha

Bólowi brzucha często towarzyszą inne objawy, takie jak: nudności, wymioty, gorączka, zmiana koloru stolca. Bóle brzucha z towarzyszącymi czarnymi (smolistymi) stolcami, wskazują na krwawienie z przewodu pokarmowego i wymagają hospitalizacji.

Kiedy wezwać pogotowie ratunkowe

•  Pęknięcie narządu wewnętrznego - dominującymi objawami jest gwałtowne pogorszenie stanu chorego ze względu na rozwijający się wstrząs. Pacjent jest blady, spocony, ma niskie lub nieoznaczalne ciśnienie tętnicze, brzuch jest bolesny i wzdęty. Zazwyczaj do pęknięcia narządu jamy brzusznej (np. wątroby, śledziony)dochodzi w wyniku przebytego urazu (uderzenie, upadek, wypadek komunikacyjny).U kobiet przyczyną pęknięcia jajowodu może być ciąża pozamaciczna.
 
•  Pęknięcie tętniaka aorty brzusznej - tętniak aorty brzusznej jest nieprawidłowym rozszerzeniem tętnicy, spowodowanym miażdżycowymi zmianami w jej ścianie. Prąd krwi odwarstwia ścianę aorty, co może doprowadzić do pęknięcia ściany tętniaka. Objawy charakterystyczne rozwarstwiania tętniaka to ból brzucha - stały lub przerywany, promieniujący do pleców i pachwin. Stan chorego bardzo szybko się pogarsza, jeżeli pacjent nie zostanie natychmiast przewieziony do szpitala - nie ma szans na przeżycie.
 
•  Zawał serca - u wielu pacjentów z zawałem mięśnia sercowego obserwuje się tzw. objawy atypowe, czyli piekący ból w górnej części brzucha, często połączony z nudnościami, wzmożoną potliwością i uczuciem lęku. U pacjentów z chorobą wieńcową lub stwierdzanymi czynnikami ryzyka (palenie papierosów, nadwaga, zaburzenia lipidowe, miażdżyca), skarżących się na ból o takim charakterze, przy braku ewidentnych objawów ze strony narządów jamy brzusznej zawsze należy wykluczyć zawał mięśnia sercowego.

Kiedy pojechać do szpitala

•  Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego - początkowo ból jest zlokalizowany w środkowej części brzucha, wokół pępka; następnie przemieszcza się do jego prawej dolnej części. Ból nasila się przy kaszlu i uciskaniu brzucha. Charakterystyczny jest brak apetytu, nudności, wymioty i gorączka. W razie podejrzenia zapalenia wyrostka należy jak najszybciej zawieźć chorego do szpitala pełniącego ostry dyżur chirurgiczny.

•  Zapalenie uchyłka jelita grubego -wskutek stanu zapalnego drobnych uwypukleń jelita grubego, pojawiają się bolesne skurcze, biegunka lub zaparcie, gorączka i złe samopoczucie. Powikłaniem zapalenia uchyłka może być jego pęknięcie i zapalenie otrzewnej, które jest stanem zagrażającym życiu.Również ta choroba wymaga zgłoszenia się do szpitala.

•  Zapalenie trzustki -ostre zapalenie objawia się silnym bólem brzucha zlokalizowanym w jego środkowej i górnej części, promieniującym do pleców. Czasem występują również nudności i wymioty, wzdęcie brzucha; często zatrzymanie gazów i stolca, gorączka, dreszcze. Choroba ma często dramatyczny, ciężki przebieg, może spowodować ciężkie uszkodzenia trzustki i tkanek okołotrzustkowych. Ponadto u części chorych występują powikłania wielonarządowe. Gdy choroba często nawraca i epizody ostrego zapalenia się powtarzają – wówczas może dojść do trwałych uszkodzeń miąższu trzustki. Ostre zapalenie trzustki wywołujące atak może być np. związane z tłustym posiłkiem i jednoczesnym obfitym spożywaniem alkoholu, często przyczyną jest również kamica pęcherzyka żółciowego. Każdy przypadek wystąpienia objawów ostrego zapalenia trzustki wymaga przyjęcia do szpitala.

•  Niedrożność jelit - objawem niedrożności jest nasilający się, kurczowy ból brzucha. Następnie dołączają się: brak apetytu, nudności i wymioty. Brzuch jest wzdęty, występuje całkowite zaparcie (nie odchodzą także gazy). Przyczynami tego schorzenia mogą być: zrosty pooperacyjne, przepukliny, połknięte ciało obce, skręt jelita, masy kałowe, guz nowotworowy. Zależnie od rodzaju niedrożności stosuje się leczenie zachowawcze lub operacyjne.

•  Perforacja wrzodu żołądka -nagłe wystąpienie ostrego bólu w górnej części brzucha, rozprzestrzeniającego się następnie na całą jamę brzuszną sugeruje możliwość perforacji wrzodu trawiennego. Ból może być tak silny że prowadzi do omdlenia. Skutkiem perforacji jest zapalenie otrzewnej, dlatego konieczna jest pilna interwencja chirurgiczna.

Kiedy udać się do przychodni lub na izbę przyjęć

•  Kamica pęcherzyka żółciowego -dla schorzenia tego charakterystyczne są kolkowe bóle brzucha, zlokalizowane w śródbrzuszu lub w prawym podżebrzu, promieniujące do pleców lub prawego barku. Objawami towarzyszącymi mogą być: wzdęcia, odbijania, nudności, wymioty lub żółtaczka. Bóle pojawiają się często po spożyciu ciężkostrawnych pokarmów. W razie ostrego ataku tzw. kolki żółciowej należy podać choremu leki przeciwbólowe i rozkurczowe, jeśli nie wymiotuje - doustnie, a najlepiej dożylnie lub domięśniowo - stąd konieczna wizyta u lekarza.Jeżeli do objawów opisanych powyżej dołącza się gorączka i wzrost ilości leukocytów w badaniu morfologicznym krwi to mamy do czynienia z zapaleniem pęcherzyka żółciowego. Wówczas konieczna jest hospitalizacja, leczenie antybiotykiem lub operacja.

•  Kolka nerkowa -Objawy kolki nerkowej to ostre bóle w okolicy lędźwiowej, bóle brzucha o charakterze skurczowym, promieniujące do krocza, z towarzyszącym parciem na mocz i czasem krwiomoczem. Często do bólu dołączają się nudności i wymioty. Pacjent z kolką nerkową jest niespokojny, blady i spocony. Jeżeli na skutek zastoju moczu powstaje zakażenie, pojawiają się również dreszcze i gorączka. Przyczyną ataku bólowego jest przemieszczanie złogów przez moczowód w kierunku pęcherza moczowego. W ostrych stanach bólowych konieczne jest podanie silnych leków przeciwbólowych i rozkurczowych. Ulgę może przynieść również ciepła kąpiel. W razie nieskuteczności leków doustnych lub czopków, należy dożylnie podać leki z grupy narkotycznych leków przeciwbólowych. Po ustąpieniu ostrego stanu konieczne jest stosowanie leków rozkurczowych i preparatów ziołowych o działaniu moczopędnym i odkażającym drogi moczowe. Uzupełnieniem leczenia jest podawanie dużej ilości płynów.

Kiedy leczyć w domu?

•  Zatrucie pokarmowe -Najczęściej do zatrucia pokarmowego dochodzi po spożyciu pokarmu zainfekowanego bakterią Salmonella. Objawy pojawiają się krótko po jedzeniu. Oprócz bolesnych skurczów mogą pojawić się również wymioty i biegunka, których nie należy hamować. Konieczne jest natomiast zapobieganie odwodnieniu - można podawać przegotowaną wodę z elektrolitami (gotowe preparaty do rozpuszczania w wodzie, dostępne w aptekach). Jeżeli występuje biegunka bez wymiotów można przyjąć kilka tabletek węgla. W razie utrzymywania się objawów powyżej 6 godzin, w razie wysokiej gorączki lub znacznego odwodnienia niezbędna jest interwencja lekarza.

Profilaktyka zatruć pokarmowych obejmuje zachowanie higieny żywienia, również we własnej kuchni (należy natychmiast wyrzucać pokarmy, które zmieniły barwę lub zapach), zawsze myć skorupki jajek przed użyciem, unikać spożywania surowych jajek, podróżując jeść pokarmy z wiadomych źródeł i pić wyłącznie butelkowaną wodę;

•  Zapalenie błony śluzowej żołądka -Schorzenie to charakteryzuje się bólami brzucha w jego górnej części, nudnościami, wymiotami. Przyczyną może być infekcja bakteryjna, błąd dietetyczny, nadużycie alkoholu lub leków. Leczenie polega na zachowaniu diety, przyjmowaniu leków rozkurczowych, i alkalizujących. Jeśli objawy nie ustępują, konieczna jest pomoc lekarza.

•  Miesiączka -Okres menstruacji jest najczęstszą przyczyną powstawania skurczowych bólów brzucha. Są one zlokalizowane w podbrzuszu i okolicy krzyżowej, występują tuż przed i na początku miesiączki. Czasem mogą dołączać się do nich symptomy ogólne, takie jak nudności, wymioty, zawroty głowy, omdlenia. Za powstawanie dolegliwości bólowych są odpowiedzialne substancje zwane prostaglandynami, które powodują skurcze macicy. Czasem przyczyną bolesnego miesiączkowania są stany zapalne lub wady anatomiczne w budowie macicy i jajowodów, a także endometrioza (nieprawidłowe umiejscowienie błony śluzowej macicy) lub mięśniaki macicy. Leczenie powinno się rozpocząć od leków rozkurczowych, które można łączyć ze słabym lekiem przeciwbólowym, takim jak paracetamol. W przypadku silnych dolegliwości należy sięgnąć po metamizol, ibuprofen lub zastosować preparaty będące połączeniami leków rozkurczowychi przeciwbólowych.

Leczenie bólu brzucha w domu

W przypadku mało nasilonych bólów brzucha chory może być leczony w warunkach domowych. Należy zrezygnować z jedzenia przez kilka godzin i przyjmować jedynie płyny, najlepiej niegazowaną wodę. W słabo nasilonych bólach brzucha (np. we wzdęciach, bólach miesiączkowych) można zwalczać dolegliwości lekami dostępnymi bez recepty. Ciepły termofor przyłożony do brzucha również je złagodzi.

Kiedy należy skontaktować się z lekarzem?

•  Stały ból utrzymujący się przez co najmniej 2 godziny
•  Nawracające bóle trwające przez co najmniej 24 godziny
•  Istnienie jakichkolwiek wątpliwości co do charakteru dolegliwości

Szybki kontakt z lekarzem jest niezbędny w następujących sytuacjach.

Gdy bólowi brzucha towarzyszą inne objawy, takie jak bladość i osłabienie, trudności w oddychaniu, bóle w okolicach serca, wysoka gorączka

•  Ból po urazie brzucha
•  Ból w prawej dolnej części brzucha
•  Wymioty krwią lub żółcią
•  Ból brzucha w ciąży
• Podejrzenie zatrucia (rośliną, lekiem lub substancją chemiczną) 

Aniela Głowacz





Źródło: www.doz.pl