Rak tarczycy to aż cztery rodzaje nowotworu tego ważnego dla ciała narządu. Znamy dość dobrze już tę chorobę.

Nowotwory tarczycy wykazują duże zróżnicowanie – od gruczolaków poprzez raki zróżnicowane aż do wysoce złośliwych i agresywnych klinicznie raków anaplastycznych. Zdecydowana większość guzów tarczycy to zmiany łagodne. Rak tarczycy stanowi około 1% wszystkich przypadków guzów tarczycy. Cechy kliniczne mogą wskazywać na charakter nowotworu. Guzy pojedyncze, lite, występujące w młodszym wieku, szczególnie u mężczyzn i nie wychwytujące radioaktywnego izotopu jody są bardziej podejrzane o to, iż mogą to być raki tarczycy.

Epidemiologia

Rak tarczycy jest rzadkim nowotworem złośliwym u mężczyzn i pod względem zapadalności na ten typ nowotworu klasyfikuje się na 30 miejscu. Całkowita liczba nowych zachorowań w 2005 roku wynosiła 280. U kobiet w 2005 roku odnotowano 1405 nowych zachorowań, co umiejscawia ten nowotwór na 12 miejscu. Liczba zgonów na raka tarczycy wynosiła w 2005 roku 77 u mężczyzn i 200 u kobiet. Współczynniki standaryzowane zachorowania na raka tarczycy w roku 2005 wynosiły odpowiednio u kobiet i mężczyzn 5,4 i 1,2. Współczynniki zgonów wynosiły odpowiednio 0,5 i 0,29.

Najczęstszą postacią raka tarczycy jest rak brodawkowaty (carcinoma papillare), który stanowi około 80% wszystkich nowotworów złośliwych tarczycy. Rak pęcherzykowaty (carcinoma folliculare) stanowi około 10%, rak rdzeniasty (carcinoma medullare) około 5% i rak anaplastyczny (carcinoma anaplasticum) 5%. Raki tarczycy stanowią około 92% wszystkich nowotworów złośliwych gruczołu tarczowego. Inne typy nowotworów tarczycy to: chłoniak, mięsak, włókniakomięsak oraz przerzuty do tarczycy nowotworów o innych umiejscowieniach. W około 10% wola guzkowego w usuniętym miąższu tarczycy stwierdza się obecność raka (rak utajony).

EtiologiaDo czynników mających wpływ na powstawanie raka tarczycy zalicza się m.in.:
- niedobór jodu w pożywieniu (wole endemiczne)
- nadmierna stymulacja tarczycy przez TSH
- promienie jonizujące (np. u chorych poddanych radioterapii z powodu nowotworów grasicy i okolicy szyi
- czynniki genetyczne: aktywacja onkogenów ras, ret, met, supresja genów p53, występowanie czynników wzrostu i receptorów dla: TSH, cytokiny, naskórkowy czynnik wzrostu (EGF), czynnik wzrostu fibroblastów (FGF)

Czynniki prognostyczneDo czynników prognostycznych w raku tarczycy zaliczamy:
- wiek
- wielkość guza
- stopień zróżnicowania histologicznego
- naciekanie struktur poza tarczycą
- obecność przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych
- obecnośc przerzutów odległych

Klasyfikacja TNMCecha T (wielkość guza ang. T – Tumor)

Tx – guz nie może być oceniony
T0 – brak obecności guza pierwotnego
T1 – guz nie większy niż 2 cm ograniczony do miąższu tarczycy
T2 – guz > 2 cm ale < 4 cm ograniczony do miąższu tarczycy
T3 – guz > 4 cm lub każdy guz z minimalnym rozprzestrzenianiem się poza miąższ tarczycy (np. naciekanie mięśnia mostkowo-gnykowego lub tkanek miękkich przylegających do tarczycy
T4a – guz każdej wielkości wychodzący poza torebkę tarczycy i naciekający tkankę podskórną, krtań, tchawicę, przełyk lub nerw krtaniowy wsteczny
T4b – guz nacieka powięź przedkręgową, tętnicę szyjną wewnętrzną lub naczynia śródpiersia

Cecha N (regionalne węzły chłonne ang. N – Nodes) regionalne węzły chłonne: węzły przedtchawicze, przedkrtaniowe, trójkąta szyi bocznego i śródpiersia górnego

Nx - węzły nie mogą być ocenione
N0 – brak przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych
N1 – obecne przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych
N1a – przerzuty do węzłów przedtchawiczych, okołotchawiczych, przedkrtaniowych lub elfickich
N1b – przerzuty po jednej lub obu stronach do węzłów szyjnych lub śródpiersia górnego

Cecha M (przerzuty odległe ang. M – Metastases)

Mx – brak możliwości oceny przerzutów odległych
M0 – brak przerzutów odległych
M1 – obecne przerzuty odległe

Typy raka tarczycy

Rak brodawkowaty (carcinoma papillare)

Ten typ raka tarczycy stanowi około 60% nowotworów tego narządu i jest uważany za najłagodniejszą jego postać. Cechuje się łagodnym przebiegiem klinicznym i powolnym wzrostem. Występuje w młodym wieku , dwukrotnie częściej u kobiet. Raki brodawkowate są zazwyczaj wieloogniskowe (w około 30%). Dają przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych. Rzadko przekraczają torebkę gruczołu tarczowego. Rak brodawkowaty może przebiegać bezobjawowo lub jako postać raka utajonego, wykrywanego przypadkowo w badaniu usuniętego gruczołu z powodu wola. Rak o średnicy < 1 cm określany jest jako mikrorak tarczycy.

Rak pęcherzykowy tarczycy (carcinoma folliculare)

Stanowi około 20% nowotworów złośliwych tarczycy. Wzrost powolny. Szerzy się droga naczyń krwionośnych dając przerzuty najczęściej do kości i płuc. Występuje najczęściej jako jeden guz, w formie inwazyjnej naciekając torebkę, miąższ gruczołu i naczynia krwionośne, co odróżnia go od raka brodawkowatego. Występuje najczęściej w wieku 40-50 lat. Najczęściej u osób mieszkających na obszarach, na których stwierdza się niedobór jodu.

Rak rdzeniasty (carcinoma medullare)

Stanowi około 5% wszystkich raków tarczycy. Wyróżniamy dwa typy raka rdzeniastego: sporadyczny (ok. 75%) i uwarunkowany genetycznie (ok. 25%). Wywodzi się on z komórek okołopęcherzykowych (komórki C). Komórki te należą do neuroendokrynnego systemu APUD. Z tego względu rak rdzeniasty tarczycy może współistnieć z innymi nowotworami gruczołów dokrewnych. Forma uwarunkowana genetycznie (postać dziedziczna) może przebiagać bez endokrynopatii (ukoło 6%) lub jako składowa zespół MEN (zespół wielogruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej – ang. multiple endocrine neoplasia), do którego należą, oprócz raka rdzeniastego tarczycy, guz chromochłonny (pheochromocytoma) i gruczolak przytarczyc. Rak rdzenisty tarczycy przebiegający z pierwotną nadczynnością przytarczyc i guzem chromochłonnym stanowi składową tzw. zespołu Sipple’a.

Rak rdzeniasty wytwarza kalcytoninę, której podwyższony poziom w surowicy w przypadku stwierdzenia guza nie wychwytującego jodu ("guzek zimny") świadczy o rozpoznaniu tego typu raka. Podwyższony poziom histaminazy w surowicy krwi może świadczyć o obecności przerzutów odległych.
Rak ten rozprzestrzenia się drogami limfatycznymi dając przerzuty do węzłów chłonnych szyi i śródpiersia. Przerzuty drogą krwi umiejscawiają się najczęściej w kościach, wątrobie i płucach.

Rak rdzeniasty tarczycy występuje najczęściej w 5 dekadzie życia, charakteryzuje się powolnym wzrostem i występowaniem wieloogniskowym w obu płatach. Pod względem złośliwości i przebiegu klinicznego zajmuje miejsce pomiędzy rakami zróżnicowanymi (rak brodawkowaty i rak pęcherzykowy) a rakiem niskozróżnicowanym (rak anaplastyczny).

Rak niezróżnicowany - rak anaplastyczny (carcinoma anaplasticum)

Stanowi 5% - 10% wszystkich nowotworów tarczycy i jest zaliczany do nowotworów o wysokim stopniu złośliwości. Występuje najczęściej w 4 dekadzie życia i później. Charakteryzuje się wysoką dynamiką wzrostu występując w obu płatach tarczycy, naciekając sąsiednie struktury tkankowe. Wcześnie daje przerzuty zarówno do regionalnych węzłów chłonnych jak i droga układu krwionośnego do płuc, kości i mózgu. Ze względu na dynamikę wzrostu i znaczne zaawansowanie w chwili rozpoznania, rak anaplastyczny charakteryzuje się bardzo złym rokowaniem i często brakiem możliwości radykalnego leczenia. Wszystkie przypadki raka anaplastycznego są klasyfikowane jako IV stopień zaawansowania klinicznego.

Ze względu na szybki wzrost guza należy raka anaplastycznego różnicować z chłoniakiem. Ten ostatni przebiega najczęściej z podwyższonym mianem przeciwciał mikrosomalnych i zapaleniem tarczycy typu Hashimoto.

Przerzuty innych nowotworów do tarczycy

Około 5% wszystkich nowotworów złośliwych tarczycy stanowią przerzuty innych nowotworów. Należą do nich m.in. rak nerki, rak płuca, rak piersi, rak jajnika, czerniak. Rokowanie jest bardzo niekorzystne ze względu na zaawansowanie nowotworu pierwotnego (przerzuty drogą krwi).

Leczenie raka tarczycy

Podstawowym, pierwotnym sposobem leczenia zróżnicowanego raka tarczycy jest leczenie chirurgiczne. Zalecane jest całkowite wycięcie tarczycy w każdym przypadku raka zróżnicowanego, poza rakiem brodawkowatym mniejszym niż 1 cm, gdzie można ograniczyć zakres zabiegu operacyjnego w zakresie tarczycy do wycięcia płata z guzem oraz cieśni (węziny) tarczycy. Warunkiem wykonania zabiegu jest pozostawienie nieuszkodzonych przytarczyc i nerwów krtaniowych wstecznych po obu stronach. Za kryterium wykonania radykalnego wycięcia tarczycy przyjmuje się pozostawienie miąższu gruczołu tarczowego nie przekraczającego 1 cm3, zaś jodochwytność po 24 godzinach w warunkach stymulacji endogennym TSH nie przekracza 20%.

Limfadenektomia powinna obejmować węzły chłonne z przedziału środkowego szyi bez względu na ocenę makroskopową. W przypadku podejrzenia przerzutów do węzłów chłonnych trójkątów bocznych szyi (badanie palpacyjne, makroskopowe śrdoperacyjne, USG) należy wykonać limfadenektomię także w zakresie tych grup węzłowych. W przypadku raka rdzenistgo i anaplastycznego należy obligatoryjnie usunąć węzły przedziału środkowego, trójkątów szyi bocznych oraz górnych śródpiersiowych.

Leczenie uzupełniające w raku tarczycy stanowi integralną cześć procesu leczniczego. Do leczenia uzupełniającego za pomocą radioaktywnego izotopu jodu 131I kwalifikują się chorzy z rakiem zróżnicowanym a także z przerzutami raka zróżnicowanego do kości. Skuteczność leczenia radioaktywnym izotopem jodu zależy m.in. od doszczętności zabiegu operacyjnego. Im mniej zostanie miąższu tarczycy, tym lepsze są wyniki leczenia uzupełniającego. Teleterapię (radioterapię ze źródła zewnętrznego) stosuje się w razie nieskuteczności leczenia izotopem, w przypadku nowotworów niezróżnicowanych (rak anaplastyczny). Chemioterapia ma zastosowanie raku rdzeniastym, nowotworach niezróżnicowanych i nowotworach pochodzenia nie nabłonkowego. Wyniki odległe leczenia wymagają dalszych badań klinicznych.





Źródło: www.onkonet.pl