Jak leczyć alergie pokarmowe?
Najważniejszym sposobem leczenia alergii pokarmowej szczególnie u dzieci jest wyeliminowanie szkodliwych produktów z diety. Dopiero jeśli ograniczenia dietetyczne okazują się nieskuteczne, należy rozważyć podawanie leków.
Umownie objawy kliniczne alergii pokarmowej ujmuje się według klasyfikacji Cleina w tzw. postacie kliniczne:
- Postać żołądkowo-jelitową
- Postać skórną
- Postać wstrząsową
- Rzadsze postacie: z objawami ze strony układu oddechowego, moczowego, narządu wzroku, układu krwiotwórczego, mięśniowo-stawowego, przewlekłe niedożywienie.
Obraz alergii pokarmowej w wieku rozwojowym może ponadto ulegać zmianom. U części chorych dochodzi do wyzdrowienia, u innych mogą wystąpić się nowe objawy choroby alergicznej. Zjawisko to jest określane jako tzw. marsz alergiczny.
Jak potwierdzić alergię pokarmową?
Postępowanie diagnostyczne w przypadku podejrzenia niepożądanej reakcji pokarmowej rozpoczyna się od zebrania dokładnego wywiadu osobniczego i rodzinnego. Za pomocą dobrze zebranego wywiadu lekarz stara się określić:
- który pokarm lub które pokarmy mogą być odpowiedzialne za obserwowane reakcje niepożądane;
- ilość podejrzanego pokarmu, która już jest w stanie wywołać niekorzystną reakcję;
- czas, jaki upłynął od spożycia podejrzanego pokarmu do wystąpienia niepożądanej reakcji;
- dokładną charakterystykę obserwowanych objawów klinicznych;
- czas, kiedy niepokojące objawy wystąpiły po raz pierwszy,
- inne dodatkowe czynniki, np. zmiana temperatury, wysiłek, które są w stanie wyzwolić te objawy;
- obciążenie skłonnością alergiczną w rodzinie dalszej i bliższej. Kolejny etap diagnostyki to badania dodatkowe, do których zaliczamy:
- określenie liczby komórek eozynofilnych w wydzielinach (w wymazie z nosa, ślinie, plwocinie, stolcu);
- określenie liczby granulocytów kwasochłonnych we krwi obwodowej;
- badanie stolca na obecność krwi utajonej;
- testy skórne (szczególnie u części małych dzieci, ze względu na zmniejszoną reaktywność skóry, mogą wypadać fałszywie ujemnie);
- oznaczenie całkowitego stężenia IgE w surowicy, które w przypadku alergii może być podwyższone już w okresie noworodkowym;
- wykrycie w surowicy przeciwciał w klasie IgE, skierowanych przeciwko konkretnym alergenom (tzw. reaginy);
- test transformacji blastycznej limfocytów T pod wpływem określonych alergenów (nie zawsze wykonywany ze względu na dużą pracochłonność metody);
- ocenę błony śluzowej przewodu pokarmowego po prowokacji określonym antygenem (metoda ta jest rzadko stosowana ze względu na konieczność wykonania badania endoskopowego przewodu pokarmowego, które u małych dzieci może być przeprowadzone jedynie w znieczuleniu ogólnym).
Metodami o niepotwierdzonej przydatności diagnostycznej, ze względu na konieczność standaryzacji aparatury i wykorzystywanych odczynników, jest test ALCAT (cytotoksyczny test pokarmowy) oraz test prowokacji i neutralizacji (Rinkela). Metodą jednoznacznie rozstrzygającą o istnieniu alergii ewentualnie o jej braku jest wynik próby prowokacyjnej z podejrzanym pokarmem, wykonany w formie podwójnie ślepej próby kontrolowanej placebo - uznany za złoty standard w diagnostyce alergii.
Wyeliminować szkodliwy pokarm
Leczenie niepożądanych reakcji pokarmowych polega na czasowej lub trwałej eliminacji z diety szkodliwego pokarmu. W jego miejsce należy wprowadzić składnik, który będzie miał zbliżone wartości odżywcze jak odstawiony pokarm, a nie będzie powodował objawów niepożądanych. Dieta powinna być zawsze dobierana indywidualnie na podstawie obrazu klinicznego, badań dodatkowych, próby ekspozycji i eliminacji. Wstępny czas wyłączenia szkodliwego pokarmu z diety wynosi około roku. Istotne jest przeprowadzanie kontroli skuteczności leczenia, której miarą jest ustępowanie niepożądanych objawów klinicznych.
Profilaktyka rozwoju choroby alergicznej
W przypadku wywiadu rodzinnego obciążonego alergią ważne jest jak najwcześniejsze wdrożenie postępowania profilaktycznego.
Podane poniżej zalecenia mogą być przydatne w zapobieganiu rozwojowi choroby alergicznej u niemowląt urodzonych w rodzinach obciążonych atopią:
- w okresie ciąży kobieta powinna unikać tych pokarmów, na które jest sama uczulona lub uczulone jest poprzednie dziecko, nie powinna zjadać zbyt dużych ilości pokarmów jednego rodzaju;
- palenie tytoniu należy rzucić przed zajściem w ciążę, natomiast gdy dziecko się urodzi, w jego otoczeniu nikt nie powinien palić;
- w pierwszym roku życia dziecko należy karmić piersią, natomiast bezwzględnie przez pierwsze 4-6 miesięcy nie powinno być dokarmiane niczym innym;
- w okresie karmienia piersią kobieta powinna unikać pokarmów, które z dużym prawdopodobieństwem mogą wywołać reakcje alergiczne, np. mleka, jaj, orzechów ziemnych, cytrusów, mięsa wołowego, kurzego. Jednak do tych restrykcji dietetycznych należy podchodzić z rezerwą i zanim się je wprowadzi, trzeba bezwzględnie poradzić się lekarza, by nie dopuścić do niedoborów żywieniowych;
- jeśli karmienie piersią jest niemożliwe, należy przedyskutować z lekarzem możliwość doboru optymalnej dla dziecka mieszanki mlekozastępczej;
- każdy nowy pokarm trzeba wprowadzić do diety stopniowo, tak aby można było zaobserwować niepożądaną reakcję lub jej brak;
- nowe pokarmy nie powinny być wprowadzane do diety dziecka w czasie, kiedy jest ono chore;
- w pierwszym roku życia dziecka trzeba zrezygnować z trzymania w domu kanarków, papużek i innych zwierząt;
- należy ograniczyć w miarę możliwości kontakt z kurzem (częste sprzątanie na mokro, zrezygnowanie z przedmiotów, w których łatwo gromadzi się kurz - dywany, ciężkie zasłony, częste wietrzenie pomieszczeń) i nie dopuszczać do zagnieżdżenia się pleśni;
- dobrze jest unikać zabiegów chirurgicznych w pierwszym roku życia dziecka, o ile nie są one bezwzględnie konieczne;
- w pierwszych trzech latach życia dziecka należy starać się ograniczyć kontakt dziecka z osobami chorymi na zakażenia układu oddechowego.
Jeśli pomimo zastosowania środków profilaktycznych dojdzie do rozwoju alergii pokarmowej, a leczenie dietą eliminacyjną nie przynosi oczekiwanych efektów, należy rozważyć uzupełnienie go leczeniem farmakologicznym. Decyzję o włączeniu takiego leczenia może podjąć jedynie lekarz.
Należy podkreślić, że żaden lek nie jest w stanie zastąpić czasowej lub trwałej eliminacji szkodliwego pokarmu z diety.
Jak poznać dziecko alergiczne?
W badaniu przedmiotowym dziecka lekarz zwraca uwagę na jego stan ogólny. Cechy konstytucjonalne alergii wg Marksa u dzieci powyżej 3. roku życia to:
- mierny stopień odżywienia lub niedobory masy ciała;
- wyraz twarzy przemawiający za stałym zmęczeniem, podkrążone oczy;
- uczucie lub objawy zatkania nosa;
- salut alergiczny, czyli ciągłe wycieranie nosa z powodu stałego wyciekania śluzowej wydzieliny;
- obecność poprzecznej zmarszczki na nosie;
- obłożony i pobrużdżony język, tzw. język geograficzny;
- długie rzęsy;
- ruchy mimowolne, tiki, grymasy twarzy, chrząkanie, chrapanie, obgryzanie paznokci.
W potwierdzonej alergii na białka mleka krowiego nie należy stosować zastępczo mleka innych zwierząt, np. mleka koziego.
artykuł lek. med. Grażyny Rowickiej, Klinika Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
Źródło:www.resmedica.pl