Dzięki postępowi w wykrywaniu wczesnych stadiów rozwoju nowotworów oraz coraz lepszym metodom terapii w niektórych wysokorozwiniętych krajach następuje zmniejszenie śmiertelności z powodu nowotworów. Jednak zgony z powodu raka jelita grubego nie wykazują w Polsce tendencji spadkowej. Wynika to z głównie z tego, że odsetek osób, które przeżyły po operacji raka jelita grubego więcej, niż 5 lat zależy od stopnia zaawansowania nowotworu w chwili rozpoczęcia leczenia. W Polsce u 50% chorych ten nowotwór wykrywa się w wysokim stopniu zaawansowania. Wskutek tego odsetek osób, które przeżywają dłużej niż 5 lat mieści się zaledwie w przedziale 21,2-24,8%, podczas gdy na przykład w Holandii wynosi ponad 60 % Ten stan rzeczy wynika z niedostatku szerokich badań przesiewowych.

Co wiemy o powstawaniu raka jelita grubego? 

W większości przypadków nowotwór ten powstaje na podłożu łagodnych polipów okrężnicy. Uważa się, że dokonuje się to drogą stopniowej transformacji genetycznej gruczolakowych polipów. Przemiana gruczolaka w raka zachodzi poprzez serię mutacji w genach najważniejszych dla jego rozwoju. Proces trwa średnio około 10 lat. 

Czy rak okrężnicy częściej zagraża kobietom czy mężczyznom? 

Mówi się, że nowotwór złośliwy jelita grubego jest chorobą „równych szans”, która z taką samą częstością dotyka kobiety i mężczyzn. W Polsce jest obecnie drugą, co do częstości przyczyną zgonów z powodu nowotworu złośliwego, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. (po raku sutka (kobiety) i płuca (mężczyźni)).
 
Jakie osoby są szczególnie zagrożone rozwojem tego nowotworu? 

Należą do nich osoby, które mają krewnych pierwszego stopnia w wieku poniżej 50, u których rozpoznano raka okrężnicy lub odbytnicy; osoby z przewlekłą zapalną chorobą jelita grubego; rodzinnym zespołem polipowatości; przebytym rakiem okrężnicy lub odbytnicy lub zaawansowanym gruczolakiem odbytnicy lub okrężnicy. 
Czy ryzyko zachorowania na raka okrężnicy zależy od wieku? 
Tak, ryzyko zachorowania zaczyna wyraźnie wzrastać po 50 roku życia. Szczyt zachorowań na ten nowotwór pojawia się po 60 roku życia. 

Czy określona dieta i styl życia wpływa na ryzyko zachorowania? 

Istnieją racjonalne przesłanki dotyczące wpływu diety i stylu życia na ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, chociaż nie ma obecnie udokumentowanych naukowo na to dowodów. Pomimo to wydaje się, że należy unikać zagrożenia związanego z niewłaściwą dietą – np. nadmiarem protein zwierzęcych (z mięsa) i tłuszczów nasyconych oraz diety wysokokalorycznej, nie zrównoważonej intensywnym wysiłkiem fizycznym. Odwrotnie, dieta niskokaloryczna, złożona zwłaszcza z pokarmów bogatych we włóknik roślinny,(warzywa i owoce) wydaje się zmniejszać zagrożenie rakiem. Do czynników ryzyka zalicza się ponadto - nadmierną wagę ciała oraz przypuszczalnie palenie tytoniu picie alkoholu. Odwrotnie, wysiłek fizyczny i niska waga ciała zmniejszają zagrożenie chorobą. 

Czy są leki, które zmniejszają ryzyko zachorowania? 

Od czasu zgromadzenia dowodów na zmniejszanie ryzyka rozwoju raka okrężnicy przez profilaktyczne dawkowanie kwasu acetylosalicylowego wzrosły nadzieję na tanią profilaktykę. Niestety, ze względu na ryzyko niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań – tj. krwawień i perforacji żołądka i dwunastnicy – nie zdecydowano się na zalecenie tego leku do profilaktyki. Należy nadmienić, że nie chodzi tutaj o mikrodawki kwasu acetylosalicylowego – często stosowane przewlekle w profilaktyce przeciwzawałowej – lecz o codzienną intensywną farmakoterapię dawkami nie mniejszymi, niż 350 mg. 

Jak należy monitorować osoby z w/w grup wysokiego zagrożenia rakiem jelita grubego? 

Niezbędna jest specjalna indywidualna diagnostyka i częste badania kontrolne, zazwyczaj z koniecznością okresowego wykonywania kolonoskopii. 
Na jakich badaniach opiera się dostępna w Polsce diagnostyka raka jelita grubego? 
Dostępne metody rozpoznania to:
- badanie palpacyjne, przez odbytnicę,
- badanie kału na krew utajoną,
- rektosigmoidoskopię z biopsją,
- kolonoskopię z biopsją,
- wlew doodbytniczy z podwójnym kontrastem,
 
Czy dostępne są masowe badania diagnostyczne dla osób z grup ryzyka? 

Tak. Podstawowym narzędziem diagnostycznym tych badań jest kolonoskopia wykonywana raz na 10 lat. Jak podkreśla to wielu znanych lekarzy, np. dr Scott K Kuwada z USA, prof. Dr med. Marek Nowacki, i inni – kolonoskopia jest najlepszym i najtańszym obecnie sposobem prowadzenia badań przesiewowych. Wydawać się to może paradoksem, ale łączne koszty corocznego badania kału na krew utajoną w porównaniu z tzw. następową kolonoskopią jest metodą droższą. 

Co to jest kolonoskopia? 

Kolonoskopia jest nowoczesną metodą nieinwazyjnej diagnostyki, która dzięki sprzężeniu z optyczną techniką wizualną i mikrooperacją pozwala wykryć raka we wczesnym stadium (w tym pobrać biopsję oraz umożliwia usuwanie gruczolaków, które są stanem przedrakowym, występującym u około 20% osób po 50 roku życia . Jest to więc idealny sposób prowadzenia badań przesiewowych.
Kolonoskopia 

Dlaczego badania przesiewowe są niezbędne wobec wspomnianych wyżej grup ryzyka, w tym osób powyżej 50 roku życia? 

Odsetek osób, które przeżyły po operacji więcej, niż 5 lat zależy głównie od stopnia zaawansowania nowotworu w chwili rozpoczęcia leczenia. Obecnie w Polsce mieści się on zaledwie w przedziale 21,2-24,8%. Ten stan rzeczy wynika w wysokim stopniu z niedostatku szerokich badań przesiewowych, które pozwalają ujawnić chorobę na wczesnym etapie oraz pozwalają usunąć łagodne polipy gruczołowe będące prekursorem raka. Tymczasem w Polsce w chwili rozpoznania już u ponad 50% chorych nowotwór jest w zaawansowanym stadium. Na tym etapie szanse na uleczenie gwałtownie maleją. W najbardziej zaawansowanym stadium (oznaczonym symbolem - D) wynoszą ok. 5%. Z tego względu niezbędne stają się szerokie badania przesiewowe. 

Czym są badania przesiewowe? 

Są to masowe badania polegające na badaniu osób zdrowych, które nie mają objawów sugerujących obecność nowotworu, o które chcą się zbadać na wszelki wypadek. W przypadku raka jelita grubego standardową przesłanką do przeprowadzenia badań jest należenie do jednej z wymienionych grup podwyższonego ryzyka, np. przekroczenie 50 roku życia. 

Jak obecnie przedstawia się kwestia badań przesiewowych w Polsce? 

Od 2000 roku rozpoczęto program masowych badań przesiewowych, w których stosuje się kolonoskopię, jako metodę „przesiewu” – tj. ujawniania osób zagrożonych rakiem jelita grubego. 



Źródło: www.przychodnia.p
Zdjęcie: www.images.google.pl