Gronkowce to duża grupa bakterii gram-dodatnich

Gronkowce (Staphylococcus aureus) dzielimy na koagulazo-ujemne i koagulazo-dodatnie. Gronkowce koagulazo-dodatnie, np. gronkowiec złocisty są najbardziej chorobotwórcze, ze względu na silnie trującą toksynę, jaką wytwarza.

Gronkowce występują wszędzie i wszędzie zakażają

Są obecne w powietrzu, kurzu, ściekach, wodzie, mleku, mięsie i innych produktach spożywczych. Głównymi nosicielami gronkowców są ludzie (i zwierzęta). Gronkowiec występuje bezobjawowo w nosie i gardle, na włosach i na skórze zdrowych osobników. Zagrożenie dla zdrowia pojawia się jednak dopiero, gdy gronkowiec napotka odpowiedni pokarm, w którym szybko się rozwija i wytwarza silnie trującą toksynę .

Słodka pułapka z lodów i kremówek

Źródłem skażenia żywności jest najczęściej pracownik wytwórstwa spożywczego oraz sprzęt i powierzchnie produkcyjne do wytwarzania żywności. Tą drogą pożywką dla gronkowca złocistego staja się popularne pokarmy: lody, ciastka z kremem i budyniem, jajka i sałatki garmażeryjne. Ponadto: mleko i nabiał, mięso i przetwory mięsne („tatar”, kotlety mielone), wędliny (np. kaszanki, salceson), drób oraz przetwory z ryb.

Niezniszczalna enterotoksyna gronkowca

Czy można zniszczyć gronkowca gotowaniem? Tak. Odpowiednia obróbka cieplna (pasteryzacja i sterylizacja) zazwyczaj wystarcza do inaktywacji gronkowców w żywności. Problemem jest jednak silnie trująca enterotoksyna produkowana przez te bakterie. Jest ona oporna na ciepło i nie zniszczymy jej gotowaniem, gdyż nie rozkłada się nawet w tak wysokich temperaturach. Zauważmy też, że dla zatrucia pokarmu wystarcza jedna milionowa część grama enterotoksyny (1 mikrogram). Słowem wystarczy liznąć loda z tej wytwórni, która nie dba o higienę i można poważnie się zatruć toksyną gronkowca.

Zjadliwość toksyczna gronkowców - wirulencja

Nie tylko gronkowiec złocisty, ale i inne gronkowce mogą być wysoce toksyczne, zwłaszcza jeśli się namnożą w pożywce i wytworzą wiele trujących toksyn. Produkują wówczas silnie trujące enzymy proteolityczne i toksyny. Np. wspomniana już enterotoksyna gronkowcowa wywołującą ciężkie zatrucia pokarmowe, lub toksyna wstrząsu toksycznego - często prowadzącego do śmierci. Zjadliwość toksyczna tych gronkowców znana jest jako wirulencja.

Objawy zatrucia gronkowcem

Zatrucie występuje szybko po spożyciu zakażonego pokarmu (1–6 godzin). Początkowo pojawiają się intensywne wymioty, bóle nadbrzusza i biegunka. Temperatura jest tylko nieznacznie podwyższona, może być też obniżona. Zatrucie szczepami gronkowca może spowodować zapaść i zagrożenie zgonem.

Jakiego leczenia można się spodziewać ?

W sytuacjach ostrych zakażeń z silnym odczynem zapalnym i zagrożeniem życia, konieczna jest hospitalizacja. Chory może otrzymać pomoc w postaci leku przeciwbakteryjnego, jakim są penicyliny półsyntetyczne lub cefalosporyny.

Środki ostrożności

- Wędliny o krótkiej trwałości kupujmy świeże i starajmy się spożyć jak najszybciej.
- Mięso, wędliny, warzywa i owoce, które łatwo się psują, przechowujmy w lodówce osobno.
- Nie spożywajmy potraw nie dopieczonych czy nie dogotowanych. Ogrzewajmy je bardzo dokładnie.
- Nie wolno ponownie zamrażać produktów. Mięso i drób rozmrażamy tuż przed przygotowaniem potrawy.
- Przechowywanie łatwo psujących się produktów w temperaturze 30–45°C sprzyja mnożeniu się drobnoustrojów.

Uwaga - zakażenia szpitalne gronkowacami

Narastające niebezpieczeństwo stanowią wielooporne gronkowce pochodzące ze środowiska szpitalnego (tzw. MRSA, MRSE), które są często wrażliwe tylko na jedną grupę leków. To bardzo niebezpieczne bakterie powstałe w reakcji drobnoustrojów na nadużywanie w medycynie, weterynarii i rolnictwie antybiotyków. Są już niestety pierwsze na świecie (także w Polsce) szczepy oporne na najnowsze antybiotyki

Gronkowiec nie zawsze groźny?

Gronkowiec staje się wysoce niebepieczny dla zdrowia, gdy intensywnie namnaża się w wymienionych wyżej pokarmach i produkuje w nich wysoce toksyczną enterotoksynę. Pamiętajmy bowiem, że gronkowce (z łac. Staphylococcus) są bakteriami bardzo rozpowszechnionymi w przyrodzie. Żyją w otoczeniu człowieka od tysiącleci, dlatego zarówno człowiek jak i gronkowce często -zwłaszcza jeśli jest ich „na lekarstwo”-pokojowo koegzystują. Znamy i ich obecnie ponad 40 gatunków. Dla przykładu Staphylococcus aureus - czyli gronkowiec złocisty, którego bardzo się boimy w lodach, u ok. 60 proc. populacji występuje w niewielkich ilościach w przedsionku nosowym i na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych. Niektóre gatunki innego gronkowca, na przykład Staphylococcus epidermidis współdziałając z innymi zaprzyjaźnionymi bakteriami dbają o higienę skóry zapewniając razem utrzymanie właściwego kwaśnego pH, które jest zabójcze dla patogenów – np. grzybków i drożdżaków powodujących grzybicę.

W pewnych sytuacjach gronkowce żyjące w symbiozie mogą stać się niezwykle szkodliwe dla organizmu ludzkiego.

Uwarunkowania symbiozy to:

■ higiena osobista (zarówno jej brak jak i nadmiar),

■ stan skóry (oparzenia lub urazy),

■ stan układu odpornościowego błon śluzowych (owrzodzenia, zmiany alergiczne),

■ odporność komórkowa i humoralna (jej zaburzenia występują m.in. u palaczy i alkoholików),

■ stan metaboliczny organizmu (cukrzyca na przykład może zaburzać skład łoju skórnego i ułatwić rozwój zakażeń),

■ dobre krążenie w naczyniach obwodowych (u osób z zaburzeniami krążenia występują zmiany troficzne, które szybko ulegają zakażeniu).





Źródło: www.pfm.pl
Zdjęcie: www.images.google.pl