Problemy z łupieżem

 
artykuł lek med. Małgorzaty Lech

Każde nadmierne łuszczenie się naskórka owłosionej skóry głowy nazywamy pospolicie łupieżem.

Z medycznego punktu widzenia definicja tego schorzenia jest podobna - z zastrzeżeniem, że temu złuszczaniu nie towarzyszą zmiany zapalne.

Istnieją dwie odmiany prawdziwego łupieżu: zwykły i tłusty. Bardzo często pacjenci zgłaszający się do gabinetu dermatologicznego określają także mianem "łupieżu" objawy łojotokowego zapalenia skóry głowy, łuszczycy, tzw. pseudotinea amiantacea (nazwa choroby nie ma odpowiednika w języku polskim) i rzadziej grzybicy.


Pozornie bez przyczyny

Łupież może pojawiać się pozornie bez konkretnej przyczyny. Najczęściej jednak spowodowany jest podrażnieniem skóry głowy przez szampony, żele, pianki do włosów, lakiery, farby itp. Bywa, że przyczyną podrażnienia jest sama woda zawierająca np. dużo chloru. Zmieniona zapalnie skóra staje się bardziej wrażliwa niż skóra zdrowa, dlatego zdarza się, że mimo niestosowania już "podejrzanego" środka pielęgnacyjnego - nie dostrzegamy poprawy.

Ponadto podrażniona skóra głowy często ulega zakażeniu drożdżakowatym grzybem Pityrosporum ovale, co jeszcze bardziej nasila stan zapalny. Niektórzy specjaliści uważają, że grzyb ten normalnie bytuje na skórze głowy, tak jak normalnie bytują na naszej skórze niektóre bakterie. Dopiero jakiś inny, dodatkowy czynnik drażniący powoduje, że grzyby te stają się patogenne i są dodatkowym czynnikiem chorobotwórczym.


Zwykły

Objawy łupieżu zwykłego polegają na drobnopłatowym złuszczaniu się naskórka, bez objawów zapalnych. Choroba dotyczy zwykle osób przed 20. rokiem życia i później może przekształcić się w łupież tłusty. Łupież zwykły nie uszkadza włosów.

Identyczną nazwę mają zmiany występujące na skórze gładkiej - łupież zwykły skóry gładkiej. Schorzenie to występuje często, dotyczy zwykle dzieci i ma najprawdopodobniej charakter zakaźny. Najczęściej umiejscawia się na twarzy, przybierając postać białawych, okrągławych ognisk (jakby przysypanych mąką). Nie towarzyszą jej żadne objawy zapalne ani inne dolegliwości. W leczeniu łupieżu zwykłego skóry gładkiej stosuje się na ogół maści antybiotykowe i najczęściej jest to kuracja wystarczająca do zlikwidowania objawów choroby.


Łojotokowy

Łupież łojotokowy, jak wspomniałam, rozwija się zwykle z łupieżu zwykłego. Zamiast drobnych, suchych i białych łuseczek pojawiają się łuski tłuste, żółte, nawarstwione i tworzące wręcz strupy. Są one mocniej przytwierdzone do podłoża. Chorobie może towarzyszyć świąd. Nierzadko następstwem tego typu łupieżu jest łysienie łojotokowe. Schorzenie zwykle dotyczy osób po 20. roku życia i częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.

Łojotokowe zapalenie skóry głowy także na ogół występuje u osób z łojotokiem. Również w tym schorzeniu rolę czynnika chorobotwórczego może odgrywać Pityrosporum ovale. Od łupieżu tłustego odróżnia je występowanie nasilonego stanu zapalnego. Oprócz łojotoku, tłustych strupów i przerzedzenia włosów zaobserwować można rumień skóry, liczne grudki, krostki i objawy wysiękowe. Zmianom towarzyszy świąd, a wykwity krostkowe (powstające zwykle jako wynik wtórnej infekcji bakteryjnej) są nawet bolesne. Rzadko zmiany dotyczą tylko skóry głowy. Na ogół występują także w postaci rumienia i złuszczania na skórze czoła, w okolicach zausznych i na karku. Mogą także pojawiać się w okolicy międzyłopatkowej, a więc na klatce piersiowej w pobliżu mostka, a także na twarzy, w okolicy narządów płciowych i odbytu. Są to tzw. okolice łojotokowe. W ciężkich, rzadko występujących postaciach choroba może przekształcić się w uogólnione zapalenie skóry.


Usunąć łuski

W leczeniu łupieżu zwykłego stosuje się tylko leki zewnętrzne. Oczywiście rodzaj i siła działania zalecanych preparatów zależą od nasilenia choroby.

W zaawansowanym łupieżu zwykłym w pierwszej kolejności dąży się do usunięcia nadmiernej ilości łusek. Najprostszy sposób to użycie oliwki salicylowej. Preparat ten można kupić gotowy w aptece jako Salicylol (jest to 5% oliwka salicylowa). Oliwka działa najlepiej, jeżeli przed nasmarowaniem nią głowy zostanie lekko podgrzana. Po jej zaaplikowaniu należy przykryć głowę folią i zawinąć ręcznikiem, a następnie po kilku (2 - 4) godzinach zmyć. W odróżnieniu od maści, oliwka zwykle nie sprawia kłopotu podczas zmywania.

Czasami sam preparat złuszczający jest wystarczającym lekiem w tego typu łupieżu. Zwykle jednak zalecamy na krótki okres (7-14 dni) preparat sterydowy, najlepiej (ze względu na wygodę stosowania i dobry efekt kosmetyczny) w płynie. Może to być Laticort lub Lorinden (leki starszej generacji, obecnie coraz rzadziej stosowane), Elocom, Locoid, czy też w razie potrzeby silniej działający Diprosalic lub Dermovate. Oczywiście należy zmienić środki do pielęgnacji włosów. Jeżeli to możliwe powinno się odstawić żele, pianki, lakiery, farby. Do mycia głowy wskazane jest wypróbowanie któregoś z szamponów przeciwłupieżowych (np. z serii Freederm).

W łupieżu tłustym nawarstwionych łusek należy się pozbyć podobnie jak w odmianie zwykłej, za pomocą oliwki salicylowej. Jeżeli zmiany są nasilone, złuszczanie można przeprowadzać przez kilka dni. Obecnie w łupieżu tłustym zaleca się stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych, najlepiej w płynie lub maści. Skuteczne są tzw. pochodne imidazolowe (Nizoral, Ketokonazol, Canesten). Dobre efekty daje stosowanie szamponu Nizoral lub Seboklar.

Oczywiście nie zawsze te preparaty są skuteczne we wszystkich przypadkach łupieżu tłustego. Można więc wypróbować preparaty sterydowe. Z innych szamponów leczniczych zalecane są szampony dziegciowe (np. Freederm Tar, Polytar, Denorex). Można je długo stosować. Przykry zapach szamponu po dokładnym spłukaniu jest na włosach niewyczuwalny. U niektórych osób dobre efekty daje użycie szamponu z zawartością siarczku selenu (Selsun).

Obecnie rzadko stosuje się specjalnie sporządzane preparaty zawierające środki przeciwłojotokowe i redukujące: siarkę, rezorcynę, dziegcie, choć są one równie skuteczne jak nowoczesne środki. Zostały wyparte przez gotowe preparaty, które są łatwiejsze i wygodniejsze w użyciu. W leczeniu łupieżu, który lubi nawracać i nie zawsze szybko poddaje się kuracji, dążymy do zlikwidowania objawów choroby i "dopasowania" środka do mycia głowy, który będzie ten stan podtrzymywał. Po znalezieniu takiego szamponu zalecam pacjentom stosowanie go do czasu, aż będzie skuteczny.


Podobne do łupieżu

Pseudotinea amiantacea nie ma oficjalnego nazewnictwa polskiego. Nie jest to grzybica, a jej przyczyna nie jest znana. Uważa się, że wywołują ją zaburzenia rogowacenia naskórka. Zmiany umiejscawiają się na skórze owłosionej głowy. Mają postać nawarstwionych, grubych, białoszarych łusek, wyglądem przypominających azbest. Łuski te ściśle przylegają do podłoża, jednak nie wywołują odczynu zapalnego, zaniku ani bliznowacenia skóry, nie powodują też zwiększonego wypadania włosów i nie dają żadnych dolegliwości.

Łuszczyca zwykle dotyczy jednocześnie wielu okolic ciała. Zdarza się jednak, że objawy jej umiejscawiają się tylko i wyłącznie na skórze owłosionej głowy. W tych przypadkach choroba wygląda analogicznie jak łupież tłusty lub łojotokowe zapalenia skóry w stadium bez zmian krostkowych i wysięku. W celu rozpoznania schorzenia konieczne jest przede wszystkim bardzo dokładnie zbadanie pacjenta, by odnaleźć choćby pojedyncze zmiany na skórze gładkiej lub na paznokciach (łuszczyca często atakuje płytki paznokciowe). Konieczna jest też szczegółowa rozmowa lekarza z pacjentem, gdyż choroba nierzadko występuje rodzinnie). Rozpoznanie można też oprzeć na histopatologicznym badaniu wycinka skóry.

Grzybica skóry owłosionej głowy - w zależności od jej odmiany - może przypominać łupież zwykły lub tłusty. Do łupieżu zwykłego może być podobna grzybica strzygąca powierzchowna lub drobnozarodnikowa powierzchowna skóry owłosionej głowy. Łupież tłusty może być podobny do niektórych odmian grzybicy woszczynowej. Trzeba podkreślić, że w grzybicach są zawsze zmienione chorobowo włosy. Stają się one szare lub białawe, matowe (w zależności od rodzaju grzybicy), ułamują się tuż przy skórze lub nieco powyżej. Grzybica praktycznie nigdy nie obejmuje całej skóry głowy (zlewnie), jej ogniska są zwykle odgraniczone i okrągławe.

W razie jakichkolwiek wątpliwości rozstrzygające jest badanie na obecność grzybów zarówno włosów, jak i łusek zmienionego chorobowo naskórka głowy.





Źródło: www.resmedica.pl
Zdjęcie: www.images.google.pl