Skóra stóp jest narażona na działanie wielu szkodliwych czynników, dlatego też często atakują ją choroby.

Grzybica i drożdżyca, zakażenia bakteryjne oraz wyprysk są najczęstszymi chorobami dermatologicznymi tej okolicy. Bardzo często pacjenci zgłaszają się także do lekarza z powodu nadmiernej potliwości stóp, brodawek pospolitych, chorób paznokci. Nieco rzadziej spotyka się takie schorzenia, jak łuszczyca i krostkowica oraz rogowiec.

Grzybica i drożdżyca

Grzybicę stóp wywołują grzyby - dermatofity (najczęściej Trichophyton rubrum i Trichphyton mentagrophytes), które mają powinowactwo do keratyny zawartej w naskórku, włosach i paznokciach.

Do zakażeń dochodzi w łaźniach, saunach, basenach, prysznicach w hotelach, internatach, sanatoriach, zwłaszcza jeżeli wyściółki podłóg w tych miejscach są drewniane. Obuwie wykonane ze sztucznego tworzywa nasila pocenie się stóp, macerację ich naskórka, co z kolei zwiększa ryzyko zakażeń grzybiczych. Można zarazić się grzybicą, nosząc skarpety lub obuwie chorej osoby. Choroba ta często dotyczy osób pracujących w wilgoci i cieple, zwłaszcza jeżeli noszą one gumowe obuwie. Nierzadko atakuje także sportowców, stąd spotyka się określenie "stopa sportowca" lub "stopa atlety".

Choroba może mieć postać wyprzeniową, potnicową lub złuszczającą. W pierwszej naskórek jest zmacerowany, białawy, pojawiają się jego popękania. W odmianie potnicowej obserwuje się grudki wysiękowe i drobne pęcherzyki, a postać złuszczająca ma charakter suchych, łuszczących się ognisk nadmiernego rogowacenia z licznymi popękaniami.

Zwykle zmiany grzybicze umiejscawiają się początkowo w przestrzeniach międzypalcowych, najpierw między palcem V a IV, potem pomiędzy IV a III. Wreszcie grzybica atakuje wszystkie przestrzenie międzypalcowe, stopniowo przechodząc na grzbiet i podeszwę stopy. Może jej towarzyszyć różnie nasilony świąd skóry, ale nie jest on tak dokuczliwy jak w przypadkach schorzeń o pochodzeniu uczuleniowym.

Nierzadko grzybica stóp przebiega z zajęciem płytek paznokciowych, które stają się kruche, matowe, nadmiernie zrogowaciałe. Dość często pojawiają się także na dłoniach swędzące zmiany drobnogrudkowe i pęcherzykowe, ze złuszczaniem naskórka. Zwykle wykwity te są wyrazem przestrojenia alergicznego spowodowanego przez zakażenie grzybicze stóp, nie są zaś wywołane bezpośrednio przez dermatofity.

Drożdżyca jest wynikiem zakażenia drożdżakami z gatunku Candida albicans. Występują one fizjologicznie na skórze i błonach śluzowych człowieka, a zmiany chorobowe powodują dopiero wtedy, kiedy zaistnieją dodatkowe sprzyjające czynniki. Mogą to być choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, awitaminozy, ale także otyłość, ciąża, leczenie antybiotykami. Czynnikami sprzyjającymi infekcji jest maceracja naskórka spowodowana nadmierną potliwością, noszeniem obuwia nie przepuszczającego powietrza, przebywaniem w wilgoci, a także drobne urazy i otarcia naskórka. Drożdżyca stóp atakuje zwykle przestrzenie międzypalcowe i ma charakter zmian rumieniowo-złuszczających. Naskórek często jest zmacerowany i białawy, a wokół ognisk nierzadko pojawiają się pęcherzyki i nadżerki nazywane satelitami. Drożdże mogą także atakować płytki i wały paznokciowe.

Rozpoznanie zakażeń grzybiczych i drożdżakowych powinno opierać się na wynikach badań mikologicznych, czyli określeniu rodzaju grzybicy lub drożdży. Wykonuje się je z zeskrobin łusek naskórka, a w razie podejrzenia zainfekowania paznokci, także z ich opiłków. Pierwsze bezpośrednie badanie jest wykonane pod mikroskopem po uprzednim przygotowaniu preparatu. Można je zrobić już w kilka godzin po pobraniu materiału. Wynik jest jednak obarczony dużą możliwością błędu, zwłaszcza jeśli jest ujemny. Dlatego też bardzo korzystne jest drugie badanie, które polega na hodowli pobranego materiału na odpowiednich podłożach. Pozwala ono nie tylko na otrzymanie bardziej wiarygodnych wyników, ale także na identyfikację rodzaju grzyba chorobotwórczego.


Wyprysk (eczema pedum)

Ta nazwa obejmuje bardzo wiele odmian tego schorzenia. Choroba ma charakter uczuleniowy. Na stopach najczęściej spotyka się wyprysk kontaktowy (contact eczema) i wyprysk potnicowy (eczema dyshydroticum).

Wyprysk kontaktowy to najczęstsza odmiana wyprysku. Powstaje w wyniku kontaktu pacjenta z alergenem, z którym zetknął się on już poprzednio. Wyprysk kontaktowy może mieć ostry i przewlekły przebieg. W odmianie ostrej przeważają wykwity grudkowe i pęcherzykowe z ostro wyrażonym stanem zapalnym i wysiękiem. Wykwity są zwykle niewyraźnie odgraniczone od otoczenia i silnie swędzące. W zmianach przewlekłych przeważają objawy lichenizacji, to znaczy, że naskórek jest zgrubiały, pobruzdowany, często stwierdza się jego złuszczanie i popękania. Zmiany przewlekłe mogą utrzymywać się przez wiele lat z okresami remisji lub częściowej poprawy i zaostrzeń.

Wyprysk kontaktowy na stopach najczęściej wywołują sztuczne włókna i farby (skarpety, rajstopy, pończochy), składniki gumy, garbniki skóry naturalnej, a także niektóre środki przeciwgrzybicze i zapobiegające nadmiernej potliwości, zwłaszcza te, które zawierają formalinę.

Przyczyny wyprysku alergicznego nie zawsze udaje się ustalić. Pomocne mogą być płatkowe testy uczuleniowe, ale i one nie zawsze umożliwiają ustalenie alergenu. Czynników mogących powodować uczulenie są tysiące i nie sposób je wszystkie zastosować w zestawach do testów płatkowych. A w leczeniu wyprysku kontaktowego najistotniejsze jest odizolowanie pacjenta od alergenu. Z drugiej strony, nawet znając czynnik uczulający, nie zawsze można go uniknąć. Niektóre alergeny są tak rozpowszechnione, że odizolowanie się od nich jest praktycznie niemożliwe.

Wyprysk potnicowy dotyczy zwykle skóry stóp i rąk. Ma charakter grudek wysiękowych i pęcherzyków. Może być wywołany alergenami zewnętrznymi bądź pochodzenia wewnątrzustrojowego. W części przypadków przyczyna choroby pozostaje nie ustalona.

Zakażenia bakteryjne

Inaczej są nazywane piodermiami. Sprzyja im obuwie wykonane ze sztucznego tworzywa nasilające pocenie się stóp, a tym samym zwiększające ryzyko zakażeń. Zwykle są wywołane przez mieszaną florę bakteryjną paciorkowcowo-gronkowcową, często z domieszką bakterii Gram-ujemnych. Nierzadko piodermie nakładają się na już istniejące choroby skóry, takie jak wyprysk czy grzybica. Zmiany mają charakter ostrozapalny, wysiękowy, pojawiają się pęcherzyki z wydzieliną ropną. Są zwykle bolesne, może im towarzyszyć podwyższona temperatura ciała.

O pozostałych schorzeniach skóry napiszemy w najbliższych numerach.

Uwaga na proszki!

Proszki do prania, płyny do płukania tkanin mogą także wywoływać zmiany uczuleniowe lub tzw. wyprysk kontaktowy niealergiczny. W tej odmianie wyprysku nie stwierdza się mechanizmów uczuleniowych, a zmiany wypryskowe są efektem podrażnienia.


Leczenie grzybicy i drożdżycy

W leczeniu grzybicy i drożdżycy stóp stosuje się zwykle podobne leki. W zależności od rozległości i zaawansowania zmian, a także od tego, czy są zaatakowane także płytki paznokciowe, stosuje się tylko leczenie zewnętrzne lub łączy się je z leczeniem doustnym. Decyzja o doborze kuracji należy do dermatologa. Jeżeli zmianom grzybiczym towarzyszy uczulenie, można zastosować kremy będące kombinacją leków przeciwgrzybiczych i sterydów mających działanie przeciwzapalne. Bez recepty są dostępne takie preparaty, jak Daktarin, maść undecylenowa, Nizoral, Moraz. W aptece można także dostać 1 opakowanie niektórych leków, które zwykle są na receptę: Acifungin, Betadine, Polfungicyd.

Leczenie grzybicy stóp powinno trwać odpowiednio długo, często jeszcze co najmniej przez 2 tygodnie od ustąpienia objawów choroby.

Ponadto po leczeniu należy zakładać nowe skarpetki, rajstopy, a najlepiej i obuwie. Buty można próbować także odkażać 10% roztworem formaliny. W tym celu nasączamy płynem tampony z waty, wsadzamy je do butów, a te z kolei umieszczamy w worku foliowym i szczelnie zawiązujemy na 48 godzin.




Źródło: www.resmedica.pl
Zdjęcie: www.images.google.pl