Jak to się dzieje, że ze zdrowej komórki, pojawia się komórka rakowa, rozrastająca się i niszcząca inne.


Wraz z wydłużeniem się życia oraz zmianą jego stylu, w populacji ludzi w naszym kręgu kulturowym coraz częściej zaczęły się pojawiać nowotwory. To nowotwory i schorzenia układu krążenia, a nie wypadki, są obecnie najpowszechniejszymi przyczynami zgonu.

Każdy słyszał już o tym, że palenie tytoniu wywołuje raka wielu narządów. W odniesieniu do wielu z innych nowotworów także jesteśmy w stanie ustalić czynnik sprawczy. Jak to się jednak dzieje, że normalnie rozwijająca się komórka zbacza z tej ścieżki i rozwija się w nowotwór?

Jeden centymetr w pięć lat

Orientacyjnie można powiedzieć, że guz nowotworowy o średnicy 1 cm potrzebuje 5 lat na wzrost. W praktyce jednak ta długość czasu zmienia się z zależności od złośliwości guza. Proces rozwijania się nowotworu przebiega według ściśle ustalonych etapów, początkowo dochodzi do mutacji w danej komórce, potem taka komórka mnoży się i nowo powstała tkanka również zawiera tą samą mutację.

W końcu proces mnożenia się komórek staje się tak bezładny, że dochodzi do kolejnych zaburzeń w chromosomach i niekontrolowanego rozrostu. Pierwotna mutacja wynika albo z predyspozycji genetycznych (jeśli dochodzi do dziedziczenia mutacji, schorzenie występuje rodzinnie), albo z oddziaływania czynników zewnętrznych, takich jak promieniowanie jonizujące, substancje chemiczne zawarte w wędzonym mięsie, nitrozoaminy używane do jego konserwowania czy aflatoksyny produkowane przez pleśnie.

Nie bez znaczenia dla rozwoju nowotworów pozostają także niektóre wirusy, z wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) typ 16 i 18 na czele, który jest winny rozwojowi raka szyjki macicy. Leczenie hormonalne promuje rozwój jednych nowotworów, a zapobiega innym. Warunki dogodne dla zapoczątkowania procesu nowotworowego stwarzają także przewlekłe zapalenia wiążące się z intensywniejszym podziałem komórek, które mają pokryć nowo powstałą bliznę powstałą w wyniku procesu zapalnego.

Od komórki zdrowej do nowotworowej

Zdrowe komórki układają się w tkance w sposób uporządkowany i dzielą się ograniczoną ilość razy, tak, aby nie było ich nadmiaru. Na poziomie komórki może jednak dojść do zmian prowadzących do jej niekontrolowanego rozmnażania. Do rozwoju nowotworu niezbędna jest mutacja genu zwanego onkogenem.

W warunkach prawidłowych onkogeny odpowiadają za regulację tempa podziału komórek, natomiast mutacja czyni je niewrażliwymi na wyłączenie mimo że komórka podzieliła się dostateczną ilość razy. Mutacja rozpoczynająca rozwój procesu nowotworowego może także dotyczyć antyonkogenów, czyli genów, które w warunkach prawidłowych chronią DNA komórki przed mutacją lub odpowiadają za zaprogramowaną śmierć komórki. Upośledzenie funkcji tego genu prowadzi do nadmiaru komórek i niedostatecznego ich umierania.

Od komórki nowotworowej do guza

Życie komórek, w tym także nowotworowych, jest uzależnione od dostępu do substancji odżywczych. Ich ilość jest w otoczeniu ograniczona, toteż sama zdolność do niekontrolowanych podziałów nie zapewni nowotworowi szansy na przeżycie. W początkowym etapie, pewna frakcja dzielących się komórek umiera z głodu, zjawisko to nazywamy martwicą. Na miejsce przybywają komórki odpowiedzialne za wchłanianie resztek rozpadłej tkanki. Dochodzi do regeneracji i doprowadzenie na miejsce nowych naczyń. Lepsze ukrwienie zapewnia dostęp substancji odżywczych i w ten sposób (paradoksalnie!) procesy naprawcze przyczyniają się do utworzenia dobrze odżywionego guza nowotworowego.

Organizm nie jest bezbronny

Wziąwszy pod uwagę wszystko to, co napisano wcześniej, można by się zastanowić jak to się dzieje, że niektórzy z nas nie zapadają na nowotwory. Otóż organizm dysponuje szeregiem mechanizmów obronnych zapobiegających rozwojowi takiej sytuacji. Najważniejszym z nich jest uzależnienie rozwoju komórek od substancji wzrostowych. Ilość takich substancji jest ograniczona, a bez nich komórka umiera. Drugim systemem obrony jest różnicowanie komórek i ich dojrzewanie.

Wraz ze wzrostem dojrzałości komórki, spada jej zdolność do podziałów. Mutacja występująca na tym etapie przetrwa co najwyżej kilka pokoleń komórki. Trzecią linią obrony jest ograniczona liczba podziałów, jakiej może ulec komórka. Odpowiadają za to tak zwane telomery na końcach chromosomów. Telomery obejmują końcówki chromosomów jak plastikowe końcówki sznurowadeł. Wraz z każdym podziałem komórki organizmu, telomery ulegają skróceniu. Jeśli staną się one skrajnie krótkie, to komórka umiera.



 

Źródło: www.fitness.wp.pl