Powikłaniem cukrzycy może być choroba „nerwów”. Wpływ poziomu cukru we krwi na układ nerwowy jest silny, co widać np. w przypadku głębokiego niedocukrzenia krwi (hipoglikemii), kiedy to pojawia się irracjonalna skłonność do gniewu, agresywność, apatia a nawet lęk.

Dużym zagrożeniem dla układu nerwowego jest przewlekły nadmiar glukozy we krwi (hiperglikemia). Skutki takiego stanu charakteryzuje dobrze poniższa wypowiedź chorej na cukrzycę: „Dwadzieścia lat choruję na cukrzycę typu II – niestety nie kontrolowałam regularnie poziomu cukru, a kiedy w przychodni mierzyłam poziom glukozy, to było jej zwykle we krwi za dużo! (...) Od pewnego czasu odczuwam szum i dzwonienie w uszach, wędrujące bóle nóg, bóle dziąseł. Odczuwam też drętwienie i mrowienie stóp i mam wrażenie, że chodzę „po ściernisku”. Lekarz stwierdził u mnie neuropatię. Co to jest za choroba? Czy można ją skutecznie leczyć? - to pytania 65 letniej kobiety chorej na cukrzycę, jedno z wielu.

Co to za choroba – neuropatia cukrzycowa?

Neuropatia to ogólne określenie wielu, niekiedy dziwnych zaburzeń i objawów chorobowych, ze strony układu nerwowego, jakie mogą wystąpić w przebiegu źle leczonej cukrzycy. (Patrz wyżej - wypowiedź chorej kobiety.) Ich przyczyną jest uszkodzenie bardzo licznych w naszym ciele włókien nerwowych wskutek długotrwałego nadmiaru cukru w krwi.

Co się „psuje” we włóknach nerwowych pod wpływem nadmiaru cukru we krwi?

W cukrzycy typu II, (nie wymagającej wstrzyknięć insuliny) nadmiar cukru wywołuje osłabienie tempa przewodzenia bodźców przez układ nerwowy. To zwolnienie ma charakter postępujący i co roku zdolność przewodzenia zmniejsza się o blisko 1 m/sek. W cukrzycy typu I, (wymagającej wstrzyknięć insuliny) – pogarszanie czynności włókien nerwowych następuje najszybciej, zaraz po ujawnieniu się cukrzycy. W ciągu następnych 2-3 lat proces ten ulega zwolnieniu.

Jakie są typowe objawy uszkodzenia przewodzenia włókien nerwowych?

Najczęściej są to zaburzenia w działaniu nerwów obwodowych, czyli tych, które unerwiają tkankę mięśniowa i skórę. Objawem może być tzw. neuropatia czuciowa. Chorzy na nią mają zaburzenia czucia, w stopach, tzw. „mrowienie skarpetkowe” i w dłoniach „rękawiczkowe”, długotrwałe bóle mięśni nóg i rąk, niekiedy krótkotrwałe ostre, bóle.

Czy objawy te możemy podzielić na różne typy dolegliwości?

Tak. Zależnie od rodzaju uszkodzonych nerwów oraz przebiegu choroby można wyróżnić kilka typów neuropatii, a mianowicie: uszkodzenia nerwów, które przewodzą bodźce do mięśni i skóry, czyli tzw. nerwów obwodowych – zwane neuropatia czuciowa; (lub polineuropatia),

Uszkodzenia nerwów działających niezależnie od naszej woli, czyli neuropatia autonomiczna.

Bolesne, krótkotrwałe uszkodzenia nerwów występujące w postaci jednego lub kilku ognisk, (neuropatia ogniskowa)

Uszkodzenie nerwów przewodzacych bodźce do mięśni i skóry, tzw. neuropatia czuciowa (polineuropatia )

Uszkodzenie powyższych nerwów, zwanych obwodowymi to nie jedna, ale zwykle zespół dolegliwości i objawów. Ta postać – zwana też neuropatią „czuciową” - stanowi najczęstszą formę neuropatii.

Jaki jest mechanizm uszkodzeń włókien nerwowych?

Uszkodzenie i niesprawność drobnych włókien nerwowych wskutek cukrzycy występuje stosunkowo wcześnie i rozwija się skrycie. Dotyczy to głównie osób, u których nie rozpoznano jeszcze choroby. Ta patologia może też mieć też nagły początek – wywołany np. przez stres lub przez wdrożenie leczenia cukrzycy.

Czy można wcześnie rozpoznać chorobę?

Tak. Do wczesnych objawów zalicza się wspomniane wyżej zaburzenia ze strony nerwów obwodowych stóp i rąk – tj. „mrowienie stóp i rąk”, a ponadto utratę czucia temperatury oraz zmniejszenie czucia lekkiego dotyku oraz ukłucia igłą. Jeśli te objawy pojawiają się bez wcześniejszego rozpoznania choroby – to celowym jest zgłoszenie się do lekarza, lub przynajmniej sprawdzenie poziomu cukru we krwi. Jakie są inne charakterystyczne objawy neuropatii, dzięki którym możemy rozpoznać tę chorobę? drętwienie. ?Należą do nich:• uczucie?naprzemienne uczucie zimna lub gorąca, • pieczenie skóry, •?kończyn, • bóle stóp i dłoni, odczuwane?„chodzenia po ostrej wełnie” lub po ściernisku, • w efekcie zmienionego unerwienia skóry - ?zwłaszcza nocą w zimne i wilgotne dni, • oprócz zaburzeń czucia? ciężar kołdry lub koca staje się nie do zniesienia, • może wystąpić osłabienie lub bolesność mięśni kończyn.

Jak przebiega choroba?

Neuropatia czuciowa ma charakter postępujący. Tempo rozwoju choroby zależy od tego, czy mniej lub bardziej poprawnie leczymy cukrzycę, a konkretnie od częstości incydentów hiperglikemii, czyli czasokresu, w jakim występuje nadmiar cukru we krwi. Poprawne leczenie i dobra kontrola poziomu cukru we krwi hamuje postęp choroby, nie eliminuje jej z życia chorego. Nasilenie zaburzeń wykazuje, bowiem u wszystkich chorych wyraźną zależność od czasu trwania cukrzycy.

Jakie są zagrożenia dla zdrowia?

Pacjenci z neuropatią czuciową mogą nie odczuwać małych urazów mechanicznych i termicznych lub ucisku źle dopasowanych butów. Sprzyja to powstawaniu modzeli i owrzodzeń. Jeśli zaburzeniom czucia towarzyszy także uszkodzenie nerwów ruchowych, to występuje zanik mięśni i deformacja stopy. Mamy do czynienia z tzw. zespołem stopy cukrzycowej. W późniejszym okresie choroby podobne dolegliwości mogą się pojawić w obrębie rąk.

Jak przeciwdziałamy uszkodzeniom nerwów obwodowych?

Podstawą leczenia przyczynowego jest normalizacja poziomu glukozy we krwi. Ostatnio stwierdzono, że intensywna insulinoterapia u chorych na cukrzycę typu I (wymagającą wstrzyknięć insuliny) istotnie wpływa na zapobieganie uszkodzeniom nerwów obwodowych. Podobnie korzystnie wpływa na zahamowanie choroby dobra kontrola poziomu cukru w cukrzycy typu II. Bardzo ważne w tym schorzeniu jest również odpowiednia pielęgnacja kończyn i zapobieganie uszkodzeniom naskórka.

Leczenie zespołu stopy cukrzycowej

Zapobieganie owrzodzeniom w zespole stopy cukrzycowej

Uszkodzenia nerwów działających niezależnie od naszej woli, (neuropatia autonomiczna)

Ta choroba występuje rzadziej, lecz może paraliżować działanie nieomal każdego układu w ustroju. Dotyczy nerwów działających niezależnie od woli osoby chorej. Uszkodzeniu mogą ulec częściej, niż inne np. nerwy regulujące ciśnienie tętnicze krwi, pocenie się, czynności jelit lub pęcherza moczowego. Z tego powodu może występować skłonność do omdleń w pozycji stojącej, nieprawidłowe pocenie się, biegunki pokarmowe lub trudności w opróżnianiu pęcherza moczowego.

Jakie objawy wywołuje neuropatia autonomiczna w układzie pokarmowym?

Jeśli uszkodzone zostały nerwy kontrolujące czynności przewodu pokarmowego, chory ma problemy z przetwarzaniem i wydalaniem pokarmu. Gdy choroba obejmuje czynności przełyku, wówczas manifestuje się zaburzeniami połykania, uczuciem zatrzymywania się kęsa pokarmowego w przełyku. Jeśli dominuje uszkodzenie unerwienia żołądka - występują nudności, wymioty po posiłkach, zbyt szybkie powstawanie uczucia sytości. Może też pojawić się jadłowstręt.

Czy choremu grożą bóle układu pokarmowego?

Tak, jeśli uszkodzenia nerwów powodują np. zaburzenia czynności pęcherzyka żółciowego. Występują wówczas wzdęcia brzucha po posiłkach, bóle w nadbrzuszu i prawym podżebrzu przypominające napady kolki żółciowej.

A biegunki cukrzycowe?

Najbardziej znanym i chyba najczęstszym objawem neuropatii autonomicznej przewodu pokarmowego jest nocna biegunka cukrzycowa. W pełnym rozwoju choroby pacjenci oddają po kilka stolców, przeważnie w porze nocnej, bez bólu. Niekiedy w ciągu dnia stolce są papkowate, a nawet sformowane, a jedynie nocą wodniste. Nigdy nie zawierają domieszki krwi czy ropy. Spostrzegane są samoistne remisje. Najczęściej jednak biegunka utrzymuje się stale, ale o mniejszym nasileniu.

Co powinniśmy wiedzieć o zaburzeniach pokarmowych w kontekście leczenia cukrzycy?

Biegunka bardzo utrudnia leczenie cukrzycy, sprzyja bowiem występowaniu niedocukrzeń oraz niedoborów pokarmowych. U niektórych osób neuropatia może się objawiać przewlekłymi zaparciami. Po długotrwałym okresie zaparć naprzemiennie występuje biegunka.

Czy są specjalistyczne metody diagnozy tej choroby?

Neuropatię autonomiczną przewodu pokarmowego zwykle rozpoznaje się na podstawie obrazu radiologicznego tych narządów. Często jednak istnieje konieczność specjalistycznych badań.

Jak leczymy zaburzenia pokarmowe neuropatii?

Leczenie jest objawowe. Zaleca się spożywać posiłki często, w małych ilościach, dobrze rozdrobnione. Osobom z uporczywą biegunką koniecznie należy podawać leki zwalniające ruchy jelit.

Jakie zaburzenia pęcherza moczowego może wywołać neuropatia?

Uszkodzenie włókien nerwowych pozbawia chorego sygnału parcia moczu na pęcherz – toteż nie wie on, czy, czy jest już pełny, czy nie.

Czy z tym defektem pęcherza moczowego można sobie jakoś poradzić?

Tak, najlepiej jest ustalić sobie od rana regularne terminy oddawania moczu – najlepiej, co 2 godziny.

Czy uszkodzenia włókien nerwowych mogą wywołać impotencję?

Cukrzyca może upośledzać sprawność seksualną. Prawie połowa mężczyzn chorujących na cukrzycę cierpi na impotencję, z powodu problemów z wywołaniem i utrzymaniem wzwodu. W niektórych przypadkach przyczyną jest uszkodzenie nerwów, które unerwiają zastawki naczyń krwionośnych regulując dopływ krwi do prącia. Cukrzyca uszkadza także nerwy biorące udział w czynnościach seksualnych u kobiet.

Czy istnieją czynniki pogłębiające proces uszkadzania tkanki nerwowej?

Za czynniki sprzyjające rozwojowi choroby uważa się: złe wyrównanie cukrzycy oraz długi czas jej trwania, palenie tytoniu i picie alkoholu. Dlatego leczenie polega przede wszystkim na utrzymywaniu stężenia glukozy we krwi na poziomie zbliżonym do normy oraz zaprzestaniu palenia tytoniu i picia alkoholu.

Czy możemy zapobiegać i leczyć neuropatię?

Dotychczasowe próby stosowania różnych leków nie powiodły się, głównie z powodu poważnych objawów niepożądanych. Wbrew dawniejszym poglądom nie ma także uzasadnienia podawanie witamin z grupy B. Podstawowym sposobem zapobiegania i leczenia neuropatii, zarówno obwodowej – „czuciowej”, jak i autonomicznej, jest wczesne i skuteczne leczenie cukrzycy. Potwierdzają to badania i obserwacje kliniczne. Wiele objawów spowodowanych tym powikłaniem łagodnieje lub ustępuje po pewnym czasie dobrego wyrównania cukrzycy.

Bolesne, krótkotrwałe uszkodzenia nerwów - występujące w postaci jednego lub kilku ognisk – (neuropatia ogniskowa)

Bolesne i krótkotrwałe uszkodzenia włókien nerwowych zwane neuropatią ogniskową występują głównie u chorych w starszym wieku. Mogą być jednoogniskowe lub wieloogniskowe.

Co jest powodem tego rodzaju neuropatii?

Przyczyną jest niedrożność naczynia odżywiającego nerw, spowodowana zakrzepem.

Jak długo trwa ta dolegliwość?

Początek jest zwykle gwałtowny i bardzo bolesny. Bóle zwykle ustępują jednak samoistnie po 6-8 tygodniach, kiedy już sąsiedni nerw przejmie zablokowane funkcje.

Czym wyróżniają się uszkodzenia wieloogniskowe, zwane zespołami uciskowymi?

Rozpoczynają się one powoli, postępują i utrzymują się, jeśli nie zastosuje się odpowiedniego leczenia.

Jakie są ich objawy?

Objawami neuropatii wieloogniskowej (jak też niekiedy jednoogniskowej) są: podwójne widzenie, opadanie stopy, bóle barków i kręgosłupa.

Jakie są metody leczenia tych dolegliwości?

W bólowych postaciach neuropatii cukrzycowej należy stosować leki przeciwbólowe i niekiedy antydepresyjne. Niekiedy możliwe jest leczenie chirurgiczne. Osłabionym mięśniom poprawę może przynieść fizykoterapia. W rejonowej poradni dla chorych na cukrzycę diabetolog i neurolog ostatecznie wyjaśnią przyczyny dolegliwości oraz zadecydują o sposobie leczenia.






Źródło: www.warmus.w.interia.pl