Większość ludzi liczy na to, że z wakacji wróci z pięknymi wspomnieniami i być może zdjęciami, które będą je dokumentować. Nieco inaczej było w przypadku 25-letniego Hiszpana, który wybrał się do Brazylii. Pięć tygodni po powrocie do domu zaczął odczuwać świąd. Swędziało go wszędzie, mocno, szczególnie zaś w nocy, co sprawiało, że sen stawał się niemal niemożliwy.

Po dwóch miesiącach tej męczarni, z krostami i rozdrapanymi ranami na brzuchu, pośladkach i genitaliach, udał się po pomoc do dermatologa. Ten postawił rozpoznanie świerzbu - schorzenia wywołanego przez maleńkie roztocza, którym zaraził się najpewniej podczas przypadkowego stosunku seksualnego w czasie wakacji.

Opisując ten przypadek w lipcowym wydaniu The Cleveland Clinic Journal of Medicine, dr Sergio Vano-Galvan oraz dr Paula Moreno-Martin z Madrytu zwracają uwagę lekarzy na ten swędzący problem, który co roku dotyka 300 milionów osób na świecie.

Świerzb jest często mylnie diagnozowany i nieodpowiednio leczony, po części dlatego, że większość lekarzy nie zna tej choroby, a po części dlatego, że objawy przypominają wiele innych chorób skóry.

Rozpoznanie jest tym trudniejsze, że objawy często pojawiają się sześć do ośmiu miesięcy po zakażeniu mikroskopijnym stawonogiem, co powoduje wrażenie, że problem pojawił się znikąd. Jednak w przeciwieństwie do innych chorób skóry, świerzbowi towarzyszy zwykle bardzo charakterystyczny objaw: obecność w skórze jednego lub więcej kanalików, gdzie samice składają swoje jaja.

Świerzb jest prosty w leczeniu, ale tylko wtedy, kiedy pacjenci i osoby mające z nimi bliski kontakt skrupulatnie przestrzegają zaleceń co do leczenia i oczyszczenia swojego otoczenia. Nawet jeśli pacjent pozbędzie się roztoczy i ich jaj, świąd może utrzymywać się jeszcze do czterech tygodni.

Roztocza świerzbowca drążącego - Sarcoptes scabiei – mogą atakować różne gatunki. Na świerzb chorują także psy i owce. Każdy gatunek atakowany jest przez taki rodzaj świerzbowca, który nie może rozmnażać się u innego gospodarza. Gdy wasz pies zachoruje na świerzb – tak jak przytrafiło się to mojemu – możecie przez jakiś czas odczuwać swędzenie, jeśli roztocza dostaną się na waszą skórę, ale choroba sama minie, kiedy dorosłe pasożyty powymierają.

Nie będzie już tak łatwo, jeśli zakazicie się ludzkimi roztoczami świerzbowca. Roztocza, które mają 0,4 milimetra długości trudno zobaczyć gołym okiem. Wystarczy jednak 10 dorosłych samic składających jaja w ludzkiej skórze, by zajęciu uległa skóra całego ciała. Dzieje się tak na skutek oddawania przez roztocza odchodów i składania jaj, z których wylęgają się larwy przekształcające się w dorosłe osobniki. Swędzenie wynika z reakcji alergicznej na roztocza, ich odchody i korytarze, jednak sam lek przeciwhistaminowy rzadko wystarcza, by opanować chęć drapania się.

Drapanie prowadzi jednak do powstania ran, które ulegają zakażeniu bakteriami takimi jak gronkowce i paciorkowce, co sugeruje lekarzowi rozpoznanie liszajca i zaciemnia leżącą u podstaw choroby przyczynę. Świerzbowiec rozprzestrzenia się często przez bezpośredni, wydłużony kontakt z zainfekowaną skórą, do jakiego dochodzi na przykład między partnerami seksualnymi czy członkami gospodarstwa domowego.

Jak informuje amerykańskie Centrum Kontroli Chorób i Prewencji, „podanie ręki czy szybki uścisk nie powodują zwykle zakażenia pasożytem”. Jednak roztoczami można zarazić się przez zakażoną bieliznę pościelową, ubrania lub ręcznik używane niedawno przez osobę chorą na świerzb. Dorosła samica świerzbowca może żyć na ludzkiej skórze do miesiąca, ale roztocza rzadko przeżywają ponad trzy dni poza żyjącym organizmem.



Według Amerykańskiej Akademii Dermatologii, świerzb staje się coraz powszechniejszym problemem wśród osób w podeszłym wieku mieszkających w domach opieki i ośrodkach opiekuńczych, gdzie łatwo rozprzestrzenia się wśród ich mieszkańców. U osób starszych świerzb często mylony jest ze świądem starczym - swędzeniem spowodowanym zmianami degeneracyjnymi zachodzącymi w skórze wraz z wiekiem.

Choć prysznic lub kąpiel po kontrakcie z żywymi roztoczami może je zmyć, zakażenie świerzbowcem nie jest wskaźnikiem złej higieny. Chodzi o to, że każdy może się zarazić, bez względu na wiek, płeć czy klasę społeczną. Jak podaje w swoim artykule w The New England Journal of Medicine z kwietnia 2006 roku dr Olivier Chosidow z Universite Pierre et Marie Curie w Paryżu, roztocza nie umieją latać ani skakać i poruszają się po ciepłej skórze czołgając się z prędkością około 2,5 centymetra na minutę.

W artykule z Cleveland Clinic hiszpański dermatolog napisał, że u każdego pacjenta z nasilonym świądem należy podejrzewać świerzb, szczególnie, jeśli członkowie rodziny zgłaszają podobne objawy.

Kiedy lekarz ma odpowiednią wiedzę na temat świerzbu – a powinien ją mieć każdy dermatolog – postawienie rozpoznania jest relatywnie proste. Świerzbowce lubią zamieszkiwać pewne okolice, zwłaszcza te części ciała, gdzie jest ciepło, a ubrania są opięte: pomiędzy palcami i pod paznokciami, w zgięciach nadgarstków, łokci i kolan, na pośladkach, wokół linii pasa, pod piersiami oraz na penisie.

Kiedy świerzbem zarażają się dzieci, zmiany pojawiają się na całym ciele, w tym na skórze głowy, dłoniach i spodnich powierzchniach stóp. Szczególnie ciężka, bardzo zakaźna postać świerzbu zwana świerzbem hiperkeratotycznym lub norweskim może wystąpić u osób w podeszłym wieku, chorych na AIDS oraz u pacjentów leczonych immunosupresyjnie. Osoby chore na zwykły świerzb mają na ciele nie więcej niż 5 do 15 żywych samic, jednak osoby ze świerzbem hiperkeratotycznym mają setki, a nawet miliony dorosłych roztoczy.

Aby potwierdzić rozpoznanie, lekarz może pobrać próbkę ze zmiany i zbadać ja pod mikroskopem pod kątem obecności roztoczy, ich jaj lub treści odchodów.

Zwykle leczenie polega na stosowaniu 5-procentowej maści z permetryną, by ochłodzić i osuszyć skórę od szyi po spodnią powierzchnię stóp. Maść należy nałożyć wszędzie, w tym w pachwinach, na dłonie i stopy oraz pomiędzy palce nóg i stóp. Lek - insektycyd - powinien być pozostawiony na skórze przez 8 do 14 godzin, przy czym możliwa jest ponowna aplikacja po tygodniu lub dwóch na wypadek, gdyby niektóre jaja przeżyły i wykluły się z nich larwy.

Permetryna, syntetyczna forma pyretyny, występującej naturalnie roślinnej substancji zabijającej owady, jest uznawana za bezpieczną dla noworodków i kobiet w ciąży, choć u noworodków można także stosować 10-procentową maść siarkową oraz maść z krotamitonem. W leczeniu formy hiperkeratotycznej stosuje się doustnie iwermektynę, lek na receptę, którego druga dawka podawana jest ponownie po dwóch tygodniach. W połączeniu z lekiem zabijającym roztocza w celu zmniejszenia świądu powszechnie stosuje się leki przeciwhistaminowe i kalaminę.

Aby skutecznie pozbyć się roztoczy, wszyscy członkowie gospodarstwa domowego, bliscy znajomi i partnerzy seksualni muszą także poddać się leczeniu. W miejscach takich jak domy opieki czy ośrodki opieki dziennej wszyscy ich mieszkańcy i pracownicy muszą jednocześnie poddać się leczeniu. Cała bielizna pościelowa, ręczniki i ubrania używane przez osoby zakażone lub potencjalnie zakażone do trzech dni przez rozpoczęciem leczenia muszą być uprane w gorącej wodzie i wysuszone w wysokiej temperaturze lub uprane chemicznie.


Źródło: New York Times
Zdjęcia: www.google.pl