Według obecnego stanu wiedzy leczenie wodogłowia oparte jest na metodach chirurgicznych. Nie jest znane skuteczne w okresie długofalowym leczenie farmakologiczne.

W większości przypadków leczenie chirurgiczne polega na odprowadzeniu płynu mózgowo-rdzeniowego poprzez specjalny układ drenujący do jamy brzusznej (tzw. układ zastawkowy komorowo-otrzewnowy) lub do prawego przedsionka serca (tzw. układ zastawkowy komorowo-przedsionkowy). Zdecydowanie rzadziej stosowane jest odprowadzenie płynu do jamy opłucnowej.

W celu odprowadzenia płynu mózgowo-rdzeniowego chirurg implantuje układ zastawkowy wykonany najczęściej z materiału silikonowego i tworzywa polipro-pylenowego. Wszystkie części układu zastawkowego są implantowane pod skórą i nie ma elementów zewnętrznych.

UWAGA:

 Współcześnie coraz szersze zastosowanie znajduje metoda endoskopowej wentrikulocysternostomii polegająca na wykonaniu "skrótu" dla płynu mózgowo-rdzeniowego pomiędzy komorą trzecią i przestrzeniami podpajęczymi mózgu i tym samym ominięcie przeszkody utrudniającej przepływ płynu w obrębie komór mózgowia. Jednak metoda ta jest skuteczna tylko w niektórych postaciach wodogłowia, przede wszystkim o charakterze obturacyjnym. (przypis M.Mandera)

Części układu zastawkowego

   Układ zastawkowy składa się zasadniczo z dwóch drenów i zastawki. Dren wprowadzany do komór mózgu nazywany jest drenem dośrodkowym lub proksymalnym. Dren wprowadzony do jamy otrzewnowej, lub ewentualnie prawego przedsionka serca nazywany jest drenem obwodowym (dystalnym). Zastawka jest elementem łączącym obydwa dreny i pozwalającym na jednokierunkowy przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego w ilości zależnej od jego ciśnienia. Zastawki różnią się takimi parametrami technicznymi jak ciśnienie otwarcia układu drenującego, wielkość przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego. Wybór odpowiedniej zastawki zależny jest od rodzaju wodogłowia i indywidualnych potrzeb pacjenta.

   Pacjenci z wodogłowiem obturacyjnym muszą mieć implantowany dren proksymalny do komory mózgu. Natomiast u chorych z wodogłowiem komunikującym możliwe jest także zastosowanie połączenia przestrzeni podpajęczej w części lędźwiowej kanału kręgowego z jamą otrzewnową lub przedsionkiem serca. Metoda ta nazywana jest drenażem lędźwiowo-otrzewnowym i w zasadzie ma zastosowanie wyłączenie u osób dorosłych.


Typy zastawek

Najbardziej ogólnie zastawki można podzielić na trzy typy:

zastawki stałociśnieniowe
zastawki ze zintegrowanym układem zapobiegającym powstaniu efektu przedrenowania
zastawki o zmiennym ciśnieniu otwarcia z możliwością jego zmiany po zaimplantowaniu.

Zastawki stałociśnieniowe posiadają pojedynczy element regulujący wielkość przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego. Produkowane są zwykle jako nisko-, średnio- lub wysokociśnieniowe w zależności od wartości ciśnienia, przy którym dochodzi do otwarcia zastawki.
   Zastawki ze zintegrowanym układem zapobiegającym powstaniu efektu przedrenowania (jak np. Delta firmy Medtronic) zawierają dodatkowy element nazywany też mechanizmem antysyfonowym. Ma on za zadanie zapobieganie nadmiernemu drenażowi płynu w momencie przyjęcia przez chorego pozycji stojącej, a wynikającego z oddziaływania grawitacji na słup płynu.
   Zastawki o zmiennym ciśnieniu otwarcia (jak np. Strata firmy Medtronic) zawierają mechanizm umożliwiający zmianę ciśnienia otwarcia zastawki już po jej zaimplantowaniu przy wykorzystaniu magnesu. W praktyce oznacza to możliwość zmiany ustawienia parametrów zastawki w sposób nieinwazyjny, bez konieczności przeprowadzenia ponownego zabiegu chirurgicznego. Ponieważ zastawka ta zawiera elementy magnetyczne, konieczne jest unikanie przebywania w pobliżu źródeł silnego pola magnetycznego jak np. skanery bezpieczeństwa na lotniskach, wykrywacze metalu czy wreszcie niektóre głośniki słuchawkowe. Natomiast powszechnie używane elementy wyposażenia domowego jak kuchenki mikrofalowe, telefony czy komputery nie są dostatecznie silnymi źródłami pola magnetycznego aby wpłynąć na działanie zastawki. Wykonanie badanie MR wiąże się z koniecznością sprawdzenia ustawienia zastawki po badaniu i ewentualnego ponownego ustawienia pożądanych parametrów.

Operacja i pobyt w szpitalu

   Operacja przeprowadzana jest w warunkach sali operacyjnej z zachowaniem wszelkich zasad sterylności. Chociaż czas trwania samej operacji jest stosunkowo krótki, to jednak odpowiednie przygotowanie pacjenta zabiera dodatkowy czas. Skóra w miejscu implantacji zastawki musi być ogolona celem zachowania sterylności. Obszar operacji w obrębie głowy i tułowia jest myty płynami odkażającymi i następnie pokryty sterylną folią w celu utrzymania warunków sterylności przez cały czas trwania operacji.
   Wykonywane jest niewielkie nacięcie skóry i powłok czaszki oraz niewielki otwór w kości czaszki. Następnie neurochirurg punktowo otwiera oponę twardą, będącą naturalną błoną pokrywająca mózg. Tą drogą wprowadzony zostaje dren do komory bocznej mózgu. W następnej kolejności neurochirurg umieszcza pod skórą zastawkę (najczęściej powyżej lub tuż za małżowiną uszną) i przeprowadza za pomocą prowadnicy dren obwodowy w tunelu podskórnym do okolicy brzucha. W tym miejscu poprzez nacięcie skóry i powłok brzucha ostatecznie dren obwodowy wprowadzony zostaje do jamy otrzewnowej. Na miejsca nacięć skóry naklejane są sterylne opatrunki.
   Bezpośrednio po operacji pacjent jest wybudzany ze znieczulenia i przewożony do tzw. sali wybudzeń, gdzie pozostaje przez okres jednej do kilku godzin pod ścisłym nadzorem personelu medycznego. Następnie powraca do swojej sali na oddziale. Pobyt w szpitalu różni się w poszczególnych przypadkach, jednak zwykle nie przekracza siedmiu dni.
Należy podkreślić, że opisana procedura implantacji układu zastawkowego może różnić się nieznacznie w zależności od doświadczenia neurochirurga, szpitala czy wreszcie specyfiki danego pacjenta.

Opieka poszpitalna

   Chociaż u większości pacjentów możliwy jest powrót do normalnego życia po implantacji układu zastawkowego, to jednak, ze względu na charakter choroby wymagają oni długotrwałego nadzoru przez neurochirurga. Dlatego konieczne jest zgłaszanie się na wizyty kontrolne w terminach wyznaczanych przez neurochirurga. Pacjent i/lub jego opiekunowie muszą zdawać sobie sprawę, że odpowiedzialność za właściwe postępowanie po operacji spoczywa również na nich. Dlatego w razie wątpliwości co do prawidłowości działania układu zastawkowego konieczna jest wizyta u neurochirurga, który poprzez badanie pacjenta może stwierdzić obecność objawów sugerujących nieprawidłowe działanie układu zastawkowego. 

 




Źródło: www.gazetapacjenta.pl