Przed erą antybiotykoterapii była jedną z głównych przyczyn zgonów. Gruźlica, bo o niej mowa, występuje obecnie znacznie rzadziej i jest obecnie w pełni wyleczalna.


Gruźlica jest chorobą infekcyjną wywoływaną przez bakterie zwane prątkami gruźlicy. Dziś gruźlica jest nadal bardzo rozpowszechniona, zwłaszcza w  krajach Azji Południowo-Wschodniej i w Afryce. W naszym kraju również występuje, choć ryzyko zakażenia nią jest teraz zdecydowanie niższe niż w  przeszłości.

Postęp w diagnostyce gruźlicy i  skuteczne metody leczenia spowodowały, że jest to dziś choroba w pełni wyleczalna. Warunkiem jest jednak jej wczesne wykrycie.

PRĄTEK GRUŹLICY I ZAKAŻENIE

Zakażenie prątkiem gruźlicy jest jednym z najczęstszych zakażeń na świecie. Ocenia się, że około 30% ludzi na świecie jest zakażonych tą bakterią. Nie każdy zakażony choruje, ponieważ zachorowanie na gruźlicę w dużej mierze uzależnione jest od stanu układu odpornościowego danego człowieka. Silny i sprawny układ odpornościowy uniemożliwia rozwój choroby, ale prątki gruźlicy mogą przetrwać w stanie „uśpienia” w organizmie człowieka przez wiele lat. Do rozwoju choroby usposabiają czynniki, które osłabiają nasz układ immunologiczny. Są to niektóre przewlekłe schorzenia np. cukrzyca, nowotwory, niewydolność serca, niewydolność nerek i wątroby, alkoholizm, nikotynizm, narkomania. Szczególnie podatne na rozwój gruźlicy są osoby zakażone wirusem HIV. Na rozwój gruźlicy wpływ mają także warunki życiowe osoby zakażonej prątkiem. Im są one gorsze, tym łatwiej o rozwój choroby. Dlatego gruźlica kojarzy się z bezrobociem i ubóstwem, których następstwami są: niedożywienie, złe warunki mieszkaniowe oraz sanitarne i  przewlekły stres. Częściej też dopada bezdomnych.

Według statystyk na gruźlicę częściej zapadają mężczyźni niż kobiety oraz ludzie starsi (po 65 roku życia) niż młodsi. Dzieci stanowią około 1% wszystkich chorych na gruźlicę. Około 12% przypadków stanowią wznowy gruźlicy.
Gruźlica atakuje przede wszystkim układ oddechowy – 90 % chorych ma gruźlicę płuc. W pozostałych 10% przypadków rozwija się gruźlica innych narządów (opłucnej, węzłów chłonnych, układu moczowo-płciowego i układu kostno -stawowego).
Źródłem zakażenia prątkiem gruźlicy są prawie wyłącznie chorzy, którzy „prątkują”, czyli wydalają prątki wraz z wydzieliną z dróg oddechowych podczas mówienia, śmiechu czy kaszlu.

OBJAWY GRUŹLICY PŁUC

Gruźlica płuc ma najczęściej przebieg przewlekły, nierzadko objawy jej są słabo wyrażone lub wręcz ich nie ma. Symptomy, które mogą świadczyć o rozwijającym się zakażeniu gruźliczym płuc to:
- utrzymujący się ponad 3 tygodnie kaszel (początkowo jest suchy, a później staje się wilgotny z  odkrztuszaniem plwociny),
- podwyższona temperatura ciała,
- utrata apetytu,
- spadek ciężaru ciała,
- nocne poty,
- osłabienie,
- łatwe męczenie,
- bóle klatki piersiowej,
- krwioplucie,
- duszności (pojawiające się w zaawansowanych postaciach choroby).

Ostre postacie gruźlicy przebiegają ciężko, z wysoką gorączką i silną dusznością i wymagają natychmiastowej hospitalizacji.
Obserwując którykolwiek z tych objawów u siebie lub swoich bliskich, należy zgłosić się do swojego lekarza pierwszego kontaktu po poradę. Objawy takie nie zawsze świadczą o gruźlicy, ponieważ inne choroby mogą podobnie przebiegać. Z  drugiej strony, czasem w  przebiegu gruźlicy występują zespoły objawów naśladujące np. choroby układu krążenia, choroby żołądka, grypę czy błonicę. Wobec tego tylko własna czujność może umożliwić wczesne wykrycie gruźlicy.
Około 10% zachorowań na gruźlicę wykrywanych jest w trakcie badania kontaktów chorych na gruźlicę. Dlatego, osoby które dowiadują się, że miały kontakt z kimś chorym na gruźlicę również powinny zgłosić się do lekarza w celu wykluczenia tej choroby.

DIAGNOSTYKA GRUŹLICY

Podstawowymi metodami diagnostycznymi gruźlicy płuc są: badanie radiologiczne klatki piersiowej oraz badanie bakteriologiczne plwociny w kierunku identyfikacji prątków gruźlicy tzw. badanie plwociny na BK. Prątki można identyfikować też w każdym innym materiale biologicznym pobranym od chorego, a także szukać ich w preparacie histopatologicznym.

W przeszłości jako test przesiewowy do wykrywania gruźlicy płuc stosowane były obowiązkowe zdjęcia małoobrazkowe płuc. Obecnie już ich się nie wykonuje, ponieważ dawka promieniowania rentgenowskiego, na jaką były narażone osoby badane była znacznie wyższa niż podczas klasycznego, dużego zdjęcia płuc. Dużych zdjęć radiologicznych nie wykorzystujemy teraz jako badania przesiewowego pod kątem gruźlicy płuc, ponieważ ich koszt w stosunku do wykrywalności nowych przypadków gruźlicy jest zbyt wysoki.

Dawniej duże znaczenie przywiązywano do odczynu tuberkulinowego. Obecnie ma on jedynie znaczenie pomocnicze w diagnostyce gruźlicy, ponieważ na jego podstawie nie można stwierdzić, czy u osoby badanej występuje tylko zakażenie czy rozwija się choroba.

LECZENIE GRUŹLICY

Im wcześniej gruźlica jest wykryta i wdrożone leczenie, tym lepiej dla chorego, ponieważ umożliwia wyleczenie bez upośledzenia czynności układu oddechowego. Leczenie gruźlicy jest długotrwałe i wymaga ścisłej współpracy chorego z lekarzem i personelem pielęgniarskim. W Polsce leczenie gruźlicy organizowane jest w ramach Narodowego Programu Zwalczania Gruźlicy. Do terapii gruźlicy stosuje się szereg leków przeciwprątkowych – zazwyczaj w skojarzeniu 3 lub 4 preparatów. Leki dobiera się w  oparciu o badanie bakteriologiczne prątkowrażliwości.
Zazwyczaj pierwszy okres chemioterapii przeciwgruźliczej (zwłaszcza, jeśli chory prątkuje) odbywa się w szpitalu i trwa 6-8 tygodni. Kiedy chory już nie prątkuje, leczenie kontynuowane jest ambulatoryjnie w Poradni Chorób Płuc. Warunkiem powodzenia tej terapii jest regularne zażywanie leków przeciwprątkowych, które chory przyjmuje w Poradni pod nadzorem personelu. Jeśli chory nie bierze leków regularnie lub nie zażywa niektórych z nich, doprowadza do rozwoju lekooporności prątków. Wówczas konieczne staje się podawanie leków przeciwprątkowych drugiego rzutu. Jednak leczenie takie nie zawsze kończy się sukcesem tj. wyleczeniem i choroba wówczas przechodzi w stan przewlekły prowadzący do niekorzystnych zmian w układzie oddechowym.

Na zakończenie leczenia każdy chorego kwalifikowany jest do jednej z 6 kategorii określającej wyniki chemioterapii:

   1. wyleczony
   2. zakończone leczenie
   3. niepowodzenie leczenia
   4. leczenie przerwane
   5. zgon
   6. nieznany

i informacja ta odnotowywana jest w Rejonowym Rejestrze Gruźlicy.

SPOSOBY ZAPOBIEGANIA GRUŹLICY

Podstawową metodą profilaktyki gruźlicy są szczepienia przeciwko gruźlicy tzw. BCG. W aktualnie obowiązującym programie szczepień dzieci szczepi się jeden raz – w pierwszej dobie po urodzeniu. W przypadku wcześniaków o niskiej masie urodzeniowej, szczepi się je BCG wtedy, gdy osiągną masę powyżej 2000 g. Głównym zadaniem szczepienia dzieci jest ich ochrona przed ciężkimi postaciami gruźlicy. Szczepienie to natomiast nie ma wpływu na zmniejszenie liczby zachorowań na gruźlicę płuc u osób dorosłych.
Z innych sposobów zapobiegania gruźlicy należy wymienić:
- starania o dobre warunki życia, pracy i odpoczynku,
- prowadzenie zdrowego i higienicznego trybu życia,
- unikanie nałogów,
- zapobieganie rozsiewaniu plwociny podczas kaszlu lub kataru poprzez zasłanianie ust i nosa chusteczką higieniczną.

Doceniając wagę problemu zdrowotnego jakim jest gruźlica, leczenie jej jest bezpłatne dla wszystkich chorych, również tych nie ubezpieczonych. Konieczne jest tylko zrozumienie przez każdego chorego potrzeby tej terapii i jej regularności, która ma na celu nie tylko odzyskanie zdrowia u  chorego, ale i likwidowanie źródeł zakażenia w  społeczeństwie.









Źródło: www.doz.pl
Zdjęcie: www.images.google.pl