Cicha epidemia
 
artykuł Piotra Derentowicza

Do tej pory wykryto co najmniej sześć wirusów odpowiedzialnych za powstawanie wirusowego zapalenia wątroby (hepatitis virusalis)- A, B, D, C, E, G.

Wiele osób nawet nie wie, że cierpi na zakażenie wirusem wątroby typu C.

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) jest poważnym problemem w skali światowej. Na tę chorobę cierpi bowiem kilkaset milionów ludzi. Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) należy do rodziny Flaviviridae.Wirusa tego typu, nie spokrewnionego z innymi wirusami, zidentyfikowano dopiero w 1989 roku. Liczbę jego nosicieli na świecie ocenia się na około 100 milionów. W Polsce, w populacji najbardziej badanej (dawcy krwi) zakażenie HCV stwierdza się u 1 do 4% dawców.

Wykryto do tej pory 6 genotypów wirusa typu C. Każdy z nich może zostać zmodyfikowany, tworząc serię podtypów. Potrafi on nawet replikować (namnażać) niepełne cząstki o osłabionej immunogenności (odpowiedzi immunologicznej), co znacznie utrudnia jego identyfikację. Zmienność wirusa jest więc olbrzymia.

Duże niebezpieczeństwo i olbrzymi problem medyczny stwarzają zakażenia mieszane, np. wirusami HCV i HGV lub HCV i HBV.
Wirus HCV zakażający nie tylko komórki wątrobowe (hepatocyty) ulega namnożeniu w komórkach limfoidalnych krwi obwodowej, które mogą stanowić rezerwuar wirusa.


Niezwykły wirus C

Wirus hepatitisC jest niezwykły, został bowiem zidentyfikowany i scharakteryzowany wyłącznie przy użyciu metod biologii molekularnej.

W roku 1990 uzyskano na drodze rekombinacji genetycznej antygeny wirusa C do produkcji testów przesiewowych, które umożliwiają oznaczanie stężenia anty-HCV w surowicy.
Testem o największej czułości jest polimerazowa reakcja łańcuchowa (PCR). Po namnożeniu wirusa w badanych próbkach można wykryć swoiste przeciwciała już po 2 tygodniach po zakażeniu.

Aktywność procesu chorobowego, ocenę odpowiedzi na terapię i monitorowanie leczenia umożliwia badanie bioptatu wątroby.

Niebezpieczne następstwa WZW typu C, brak skutecznego leczenia to wyzwanie dla współczesnej medycyny.


Kto choruje?

Do zakażenia dochodzi drogą parenteralną (zastrzyki, skaleczenie). Ludzie należący do grup ryzyka to: narkomani - stosujący narkotyki drogą dożylną (używanie wspólnych igieł to około 42% chorych), pacjenci, którym wykonano transfuzję krwi (6%), osoby mające bardzo liczne kontakty heteroseksualne lub homoseksualne (6%), ludzie mający ścisły, długotrwały kontakt z chorym domownikiem (3%), pracownicy służby zdrowia (2%), pacjenci poddawani zabiegom hemodializ (1%). U 40% pacjentów nie potrafimy określić czynnika ryzyka. Możliwe też jest zakażenie płodu przez chorą matkę - tzw. zakażenie pionowe (wirusy posiadają zdolność przechodzenia przez łożysko).

Czynnikiem ryzyka jest częste zmienianie partnerów seksualnych. Obserwacje wskazują, że przy kontaktach płciowych zakażenie HIV ułatwia zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C. Zakażenia na skutek innych kontaktów fizycznych należą do rzadkości (wirus występuje w ludzkich wydzielinach w niewielkich ilościach). Inne drogi zakażenia, choć istnieją, nie są do końca poznane.


Objawy

Przebieg WZW typu C jest skryty, brak jest specyficznych objawów klinicznych. Okres wylęgania choroby wynosi około 50 dni. Objawy żółtaczki występują u 10-25% chorych. Zaobserwować można umiarkowaną zwyżkę aminotransferazy alaninowej - ALAT. Przeciwciała anty - HCV (wykrywane w teście ELISA) pojawiają się dopiero po 15 tygodniach. Testami potwierdzającymi zakażenie są nowoczesne testy typu RIBA (recombinant immuno-blot assay) oraz testy wykonane metodą PCR (proteinase chain reaction).

Większość zakażeń (około 80%) jest bezobjawowa. Wielu pacjentów nie wie, że cierpi na zakażenie wirusem wątroby typu C. Często objawem stanu zapalnego wątroby jest osłabienie, brak apetytu, mdłości, wymioty, bóle stawowo-mięśniowe, stany podgorączkowe. Choroba rozpoznawana jest jako "grypa", "reumatyzm", "dyspepsja". Bagatelizując niespecyficzne objawy, chory zgłasza się do lekarza z nieodwracalnymi zmianami w wątrobie.

Przebieg choroby w fazie przewlekłego zakażenia określa się jako "falisty", z powtarzającymi się okresami utrzymującego się ponad 6 miesięcy podwyższonego lub falującego poziomu ALAT i obecnością materiału genetycznego wirusa w surowicy badanego przy zastosowaniu polimerazowej reakcji łańcuchowej (PCR). Badanie histologiczne bioptatu wątroby potwierdza cechy przewlekłego stanu zapalnego.


Powikłania i leczenie

Do rozwoju przewlekłego zapalenia wątroby dochodzi u ponad połowy chorych, którzy wcześniej przeszli ostre zapalenie wątroby typu C. U 20% pacjentów po 25-30 latach przewlekłego procesu chorobowego rozwija się marskość wątroby oraz rak wątrobowo - komórkowy.

Rak wątrobowo-komórkowy (carcinoma hepatocellulare- HCC) jest najczęstszą postacią pierwotnego nowotworu wątroby. Rokowanie w tym typie nowotworu (rak ten jest bardzo inwazyjny) jest złe. Czas przeżycia chorych nie leczonych wynosi kilka miesięcy. U niektórych chorych rozważa się leczenie operacyjne. Inne metody leczenia (chemioterapia, chemoembolizacja, alkoholizacja) są w fazie oceny.

Marskość wątroby przebiega powoli, prowadząc do marskości niewyrównywalnej, przebiegającej z nadciśnieniem wrotnym i wszystkimi jego konsekwencjami; zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej, uogólnionymi obrzękami, przesiękami do jam ciała, a nawet encefalopatią.

Lekiem stosowanym obecnie w terapii WZW typu C jest interferon alfa oraz leki hamujące replikację wirusów, np. Ribawiryna. U około 40% leczonych pacjentów stwierdzono normalizację poziomu enzymów wątrobowych, poprawę obrazu histologicznego, spadek replikacji wirusa. Leczenie jest długotrwałe, bardzo kosztowne, objawy uboczne terapii są duże. U około połowy pacjentów dochodzi do nawrotu choroby.

Wielkie nadzieje w walce z "cichą" epidemią zapalenia wątroby typu C pokładane są w stworzeniu skutecznej szczepionki. Szczepionka przeciwko wirusowi znajduje się dopiero w II fazie badań klinicznych. Trudności w jej otrzymaniu są spowodowane dużą polimorfią (zmiennością budowy) wirusa. Chorzy mogą być zarażeni wirusami o różnych genotypach. W trakcie leczenia mogą powstawać również mutanty wirusa przeżywające terapię antywirusową i powodujące dalszy rozwój procesu chorobowego.

Brak "poczucia" choroby u zarażonych, rosnąca liczba osób chorych, brak skutecznej szczepionki pozwala na stwierdzenie zawarte w tytule, że wirusowe zapalenie wątroby typu C to "cicha epidemia".






Źródło: www.resmedica.pl
Zdjęcie: www.images.google.pl